زعفران: گیاهشناسی، خواص و توصیه‌های قبل از مصرف

براساس پژوهش های یک گروه تحقیقاتی، مصرف روزانه 80 میلی گرم عصاره ی زعفران اثرات بالینی ضد افسردگی بارزی در مقایسه با دوزهای کمتر دارد. برابری یـا برتـری تأثیر آن در مقایسه با داروهای ضد افسردگی فلوکستین، ایمـی پـرامین و پلاسـبو گزارش شده اسـت. در این پژوهش، کارآزمایی دوسوکر کنترل شده، روی شصت بیمار مبتلا به افسردگی خفیف و متوسط به مدت شش هفته انجام شد. بیماران به طور تصادفی به دو گروه «مصرف روزانه 40 میلی‌گرم زعفران و مصرف روزانه 80 میلی‌گرم زعفران» تقسیم شدند. یافته ها نشان داد که زعفران در هر دو گروه مؤثر بود اما در گروهی که روزانه 80 میلی‌گرم زعفران دریافت می کردند اثرات بالینی ضد افسردگی، بارزتر بود که از نظر آماری تفاوتِ معناداری است.

نتایج پژوهشی روی موشهای آزمایشگاهی، منتشر شده در فصلنامه ی گیاهان دارویی، هم نشان داد که مصرف عصاره ی زعفران، از زمان بی تحرکی در موش ها می کاهد. چنانچه ماده ای زمان بی حرکتی را کاهش دهد، دارای اثر ضد افسردگی است. براساس همین مطالعه، محتمل است که اثر ضد افسردگیِ کلاله ی زعفران به سبب وجود کروسین و سافرانال در آن باشد. کروسین بر سیستم دوپامینرژیک و مهار بازجذب نوراپی نفرین و سافرانال بر سیستم سروتونرژیک مؤثر است.

پژوهش دیگری تأیید می کند که مصرف کپسول های 15 گرمی عصاره ی زعفران (حاوی عصاره ی خام 350-300 میکروگرم سافرانال) دو بار در روز و به مدت هشت هفته در افراد افسرده، به کاهش علائم افسردگی این افراد کمک می کند. تأثیر مصرف این مقدار زعفران، مشابه مصرف داروی فلوکستین (داروی ضد افسردگی از گروه مهارکننده های بازجذب سروتونین) است.

 نتایج یک پژوهش نشان داد، مصرف مکملِ زعفران، دو بار در روز به میزان 15 میلی گرم در طول 2 دوره قاعدگی، علائم سندروم قبل از قاعدگی را به میزان چشمگیری کاهش می دهد.

بر اساس پژوهشی دیگر، مصرف روزانه 30 میلی گرم عصاره ی زعفران در طول دو دوره ی قاعدگی، علائم سندروم پیش از قاعدگی 75 درصد از زنان را به میزان 50 درصد کاهش داد(در گروه دارونما8 درصد). برپایه ی همین پژوهش، نشانه های افسردگیِ قاعدگی در 60 درصد زنان شرکت کننده به نصف کاهش یافت در حالی که این مقدار در گروه زنانی که دارونما مصرف کرده بودند فقط 4 درصد بود.

آقا حسینی و همکاران در پژوهش دیگری نشان دادند، مصرف زعفران از علائم سندروم قاعدگی خواهد کاست. برهمین اساس، مصرف روزانه 30 میلی گرم عصاره ی زعفران ازعلائم و دردهای قاعدگی می کاهد. مصرف این گیاه به طور چشمگیری علائم و مشکلات احساسی و رفتاری مرتبط با سندروم قاعدگی را هم، کم می کند.

پژوهشگران ایرانی مقاله ای به نام «بررسی تأثیر عصاره ی زعفران بر الگوی الکتروفورتیک اجزای پروتئینی سرم در موشهای سوری نر»در مجله ی علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان منتشر کرده اند. نتایج این پژوهش نشان می دهد، مصرف عصاره ی زعفران باعث افزایش آلبومین در موش های آزمایشگاهی می شود. برپایه ی همین پژوهش، مصرف دوزهای 100 میلی گرم بر کیلوگرم و 200 میلی گرم بر کیلوگرم  زعفران پس از 20 روز، در موش های تیمار شده باعث افزایش سطح سرمی گاما و سطح سرمی آلفا-2 و بتا و نسبت نسبت آلبومین به گلوبولین (A/G) شد.

با توجه به اینکه سنتز آلبومینها در کبد انجام می شود، افزایش میزان آلبومین نشان دهنده ی بهبود عملکرد کبد در اثر تزریق عصاره ی زعفران است. همچنین افزایش سنتز گلبولین ها و کاهش نسبت A/G نشان می دهد، عصاره ی زعفران توانسته بدون ایجاد تحریک آنتی ژنیک موجب تقویت سیستم ایمنی گردد.

مطالعه روی موشهای کوچک آزمایشگاهی نشان داد، با تزریق عصاره ی زعفران، نسبت آلبومین به گلوبولین در تمامی گروههای تجربی، متناسب با افزایش دوز عصاره ی زعفران، کاهش معناداری یافته است. همچنین، سنتز آلبومین در بیماری های مختلف به خصوص در بیماری های کبدی و غالباً نسبت آلبومین به گلبولین، در پلاسمای مبتلایان به این بیماری ها کاهش یافت. با توجه به نقش کبد در سنتز آلبومین، افزایش سنتز این ماده را می توان نشانه ی بهبود فعالیت سلولهای کبدی دانست.

پژوهش دیگری نشان می دهد، مصرف روزانه 100 میلی گرم مکمل زعفران، به مدت شش هفته غلظت IgM (نوعی آنتی بادی، که در پاسخ دهی ایمونولوژیکی به عفونت هایی مثل هپاتیت ترشح می شود.) و تعداد سلوهای بازوفیل را کاهش می دهد. در اکثر بیماران مبتلا به هپاتیت، سطح IgM بالاست. مصرف عصاره ی زعفران غلظت IgG (آنتی بادیIgG در موقع جواب دادن به یک آنتی ژن محلول ظاهر می شود) و تعداد مونوسیت ها را هم، افزایش می دهد.

سال 2002 میلادی نتیجه ی پژوهش سونجای کومار و همکاران، مشخص کرد، مصرف کپسول گیاهی "تنتاکس رویال" شامل پودر زعفران و چند گیاه دیگر باعث افزایش تعداد جفت گیری و تعداد انزال، کاهشِ مدت زمان جفت گیری و انزال و بهبود بیماری نقصان نعوذ در موش های ویستار بالغ می شود و اثری مشابه داروی محرک جنسی سیلدنافیل دارد. پس از بررسی بافت رنگ آمیزی شده ی هیپوفیز پیشین هم، افزایش مشخصی در تعداد سلول های بازوفیل که مسئول تولید FSH (هورمون محرک فولیکول) و LH (هورمون جسم زرد) هستند و افزایش معنی داری در میزان تستوسترون خون و تعداد اسپرم مشاهده شد.

در پژوهش دیگری، که در مجله ­ی علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی زنجان منتشر شد؛ سطح سرمی FSH، LH  و تستوسترون در گروهی از موش ها که در هر 48 ساعت، 100 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم عصاره ی زعفران دریافت کرده بودند در مقایسه با گروه شاهد افزایش یافت. نتایج این پژوهش نشان می دهد که عصاره ی زعفران باعث افزایش سطح سرمی گنادوترپین های هیپوفیز پیشین می شود. به دنبال آن در اثر افزایش LH و FSH سطح سرمی تستوسترون هم افزوده می شود.