پرتقال: گیاهشناسی، خواص و توصیه‌های قبل از مصرف
نام تجاری گیاه:
Orange
نام علمی گیاه:
Citrus sinensis (Mill.) Pers.
تاریخچه و گیاهشناسی:
پرتقال از حدود 4 هزار سال پیش از میلاد مسیح در بخش هایی از جنوب غرب آسیا و شمال شرقی هند می روئید. احتمالاً تجار ایتالیایی پس از دهه ی 1450 م یا پرتغالی ها در سده ی 1500 م آن را به خاورمیانه وارد کرده اند. در آن زمان مرکبات، به خصوص پرتقال بیشتر کاربرد پزشکی و دارویی داشته است. پس از مدتی در دهه ی 1640 میلادی پرتقال نزد مردم میوه ای بسیار محبوبی شد. در میانه ی سده ی 1500 میلادی، اسپانیایی ها پرتقال را به جنوب آمریکا و مکزیک وارد کردند. با توجه به مدارک تاریخی که در دست است، مرکبات از طریق ایران از آسیا به سایر نقاط دنیا منتقل شده است. از زمان صفویه به لحاظ تردد کشتی های کشور پرتغال در جنوب ایران بذرهای پرتقال در اختیار مردم جنوب قرار گرفت و کاشت شد . سپس در حدود 300 سال پیش این بذرها از جنوب، به شمال کشور آورده و در شهرستان تنکابن کشت شد. از آن زمان به بعد، به ویژه در اوایل سال 1300 شمسی، گونه ها و ارقام مختلفی از مرکبات وارد ایران شد و در ایستگاه های تحقیقاتی مرکبات یا در باغات کشت شد.
دانستنی های کشاورزی
-پرتقال.jpg)
خواص پرتقال:
کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی (PMS)
پژوهشی در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی دانشگاه شهید بهشتی انجام شده و نتایج آن در فصلنامه ی باروری و ناباروری منتشر شده است. این پژوهش از نوع کارآزمایی بالینی دوسوکور بود که روی 80 نفر دانشجوی ساکن خوابگاه انجام شد. نمونه های پژوهش به مدت دو ماه متوالی فرم ثبت وضـعیت روزانه ی آینده نگر را تکمیل کردند و پس از تأیید قطعی تشخیص سندرم پیش از قاعدگی به طور تصادفی به دو گروه 40 نفری تقسیم شدند و به مدت دو ماه متوالی با 10 قطره اسانس پوست پرتقال یا دارونما، سه بار در روز، حداقل 14 روز پیش از قاعدگی تحت درمان قرار گرفتند.
هر دو گروه از نظر متغیرهای زمینه ای نظیر سن و شـدت علائـم پیش از استفاده از پوست پرتقال اخـتلاف معنی داری نداشتند. میزان کاهش شدت علایم سندرم پیش از قاعدگی، پس از مصرف اسانس پوست پرتقال 46.08 درصد و در گروه دارونما 14.21 درصد بود که بین میزان کاهش شدت علایم بین دو گروه اختلاف معنی داری وجود داشت.
نتایج نشان داد که اسانس پوست پرتقال در بهبود علایم جسمی و روانی سندرم پـیش از قاعـدگی مـوثر است.
ضد میکروب
نتایج یک بررسی ـ منتشر شده در مجله ی علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران ـ نشان می دهد که عصاره ی متانولی پوست پرتقال بر میکروارگانیسم های بیماری زا مؤثر است. این بررسی نشان می دهد که بیشترین تأثیر عصاره بـر قارچ کاندیدا آلبیکانس و اسـتافیلوکوکوس اورئـوس و کمترین تأثیر آن بر اشرشیاکلی بوده است. در این بررسی تأثیر عصاره ی پرتقال بر میکروارگانیسم های گرم مثبت و قـارچ (استافیلوکوکوس اورئوس و کاندیدا البیکانس) بیشتر از میکروارگانیسمهـاي گرم منفی(اشریشیاکلی) بود که می تواند به سبب وجود دیواره ی سلولی ضخیمتر در باکتريهاي گرم منفی باشد.
ضد درد
در پژوهشی که نتایج آن در فصلنامه ی علمی پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران منتشر شده است، اثر ضد دردی و ضد التهابی ترکیب لیمونن پرتقال در موش صحرایی بررسی شد. در این پژوهش، اثر ترکیب لیمونن روی موش صحرایی نر مطالعه شد. عصاره ی پوست پرتقال با سه دوز 20 ،30 و 50 میلی گرم بر کیلوگرم به موش ها تزریق شد که هر سه دوز، اثر ضددردی و ضد التهابی از خود نشان دادند. در این میان دوز 50 میلی گرم بر کیلوگرم، بیشترین اثر ضد دردی را نشان داد. نتایج این آزمایش نشان داد که ترکیب لیمونن پوست پرتقال اثر ضد دردی و ضد التهابی دارد. لیمونن با مهار آنزیم های سیکلواکسیژناز و آراشیدونیک مانع فعالیت پروستاگلاندین ها شده و از این طریق به کاهش درد و التهاب کمک می کند. با توجه به نتایج بدست آمده در این پژوهش بـه نظـر می رسد که می توان لیمونن را جـایگزین مناسبی بـرای داروهـای ضد درد و ضد التهاب مثل مورفین و دگزامتازون دانست.
تنظیم چربی خون
یک مطالعه ی کارآزمایی بالینی نشان می دهد که مصرف روزانه 750 میلی لیتر آب پرتقال به کاهش کلسترول بدخون کمک می کند. در این پژوهش 16 مرد و 9 زن مبتلا به تری گلیسیرید و کلسترولLDL بالا، آزمایش شدند. شرکت کنندگان به مدت 4 هفته به طور تصادفی روزانه 1، 2 و 3 لیوان آب پرتقال مصرف کردند. (هر لیوان آب حاوی 250 میلی لیتر است). نتایج این مطالعه نشان داد که مصرف 3 لیوان آب پرتقال در روز (750 میلی لیتر) باعث کاهش غلظت کلسترول LDL به میزان 16 درصد و افزایشHDL به میزان 21 درصد شد.
همچنین پژوهشی منتشر شده در مجله ی تحقیقات تغذیه در سال 2010، نشان می دهد که نوشیدن آب پرتقال به مدت 60 روز به کاهش کلسترول بدخون (LDL) کمک می کند.
بهبود عملکرد قلب و عروق
یک مطالعه ی کارآزمایی بالینی در سال 2012، نشان می دهد که پتاسیم پرتقال، خطر ابتلا به فشارخون بالا و سکته را کاهش می دهد. فولات پرتقال هم با کاهش سطح هموسیستئین، از خطر ابتلا به بیماری های قلبی ـ عروقی می کاهد. این مطالعه نشان داد خطر مرگ ناشی از بیماری های قلبی ـ عروقی در افرادی که روزانه 4069 میلی گرم پتاسیم مصرف کردند، در مقایسه با افرادی که فقط 1000 میلی گرم پتاسیم مصرف کردند، 49 درصد کاهش یافت.
بهبود عملکرد کلیه
برمبنای پژوهش جدیدی که نتایج آن درClinical Journal of the American Society of Nephrology منتشر شده است مصرف روزانه یک لیوان آب پرتقال، خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش می دهد. این مطالعه نشان می دهد که سیترات آب پرتقال، اسیدیته ی ادرار را کاهش می دهد و از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری می کند. این محققان عقیده دارند که آب پرتقال گزینه ی درمانی مناسبی برای بیمارانی است که نمی توانند داروی سیترات پتاسیم مصرف کنند.
مطالعه ی کارآزمایی دیگری در موسسه ی تحقیقات بالینی در دالاس تگزاس نشان می دهد که مصرف آب پرتقال از ایجاد سنگ در کلیه پیشگیری می کند. در این مطالعه 13 نفر، 325 میلی لیتر آب پرتقال به مدت 3 بار در روز مصرف کردند. نتایج نشان داد که آب پرتقال باعث افزایش سیترات (سیترات از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری می کند) و کاهش کریستال های اسیداوریک و کلسیم اگزالات در ادرار شد. محققان عقیده دارند که پتاسیم آب پرتقال از ایجاد سنگ کلیه ناشی از کلسیم اگزالات جلوگیری می کند.
ضد سرطان
مطالعات نشان می دهند که لیمونن و لیمونین پرتقال فعالیت آنزیم گلوتاتیون اس ترانسفراز را افزایش می دهند. گلوتاتیون ترانسفرازها از خانواده ی آنزیم های سم زدا هستند و ترکیبات طبیعی و خارجی سمی را از طریق تریپپتید گلوتاتیون سم زدایی می‌کنند. این ترکیبات (لیمونن و لیمونین) رشد و افزایش سلول های سرطانی و تومور را مهار می کنند و خطر ابتلا به سرطان ها به خصوص سرطان های ریه و سینه را کاهش می دهند.
در پژوهش دیگری، شواهد حاصل از مطالعات در شرایط آزمایشگاهی نشان می دهد که فلاونوئیدهای آب پرتقال خطر ابتلا به سرطان خون در کودکان و سرطان روده ی بزرگ و کبد در بزرگسالان را کاهش می دهد.
خواص پرتقال:
مواد موثره و ارزش تغذیه ای پرتقال
ویتامین C، کاروتنوئیدها، ایزوهسپریدین، لیمونین، نارینجین، فلاونوئیدها، هسپریدین، لیمونن و ترپنیول.
درخت پرتقال هیبرید دو درخت گریپ فروت چینی و نارنگی است.
کلمه ی انگلیسیOrange از کلمه عربی نارنج (Narange) مشتق شده است. کلمه ی پرتقال تا قرن چهاردهم به صورت narange نوشته و خوانده می شد اما به تدریج با از دست دادن حرف N به کلمه‌ی Orange تبدیل شد.
کریستف کلمب در اواخر قرن 15 میلادی، نخستین درخت پرتقال را در جزایر کارائیب کاشت.
نخستین بار در قرن 16 میلادی، یک اسپانیایی به نام Ponce de Leon پرتقال را به ایالت فلوریدای آمریکا وارد کرد.
دوز روزانه توصیه شده 10 تا 15 گرم است.
2 ساعت قبل یا بعد از غذا.
عوارض جانبی و واکنش های حساسیت زا
مصرف خوراکی
هیچگونه خطرات سلامت یا عوارض جانبی در ارتباط با مصرف مناسب دوزهای درمانی تعیین شده شناخته نشده است. پتانسیل کمی برای ایجاد حساسیت به واسطه تماس پوست با روغن فرّار آن وجود دارد.
بارداری و شیردهی
به نظر می‌رسد مصرف پرتقال در مقادیر معمول غذایی ایمن است.
کودکان
مصرف مقادیر زیاد پوست پرتقال، منجر به ایجاد کولیک در کودکان می شود.
واکنش های حساسیت زا
به‌طور کلی، هر فرد ممکن است نسبت به گیاهان و ادویه‌های خاصی حساسیت داشته باشد که این حساسیت باید در درجه اول توسط خود فرد و در درجه دوم توسط پزشک تشخیص داده شود. البته این واکنش‌های آلرژیک عوارض جانبی مزمن یا حاد ایجاد نمی‌کنند و بعد از شناسایی گیاه حساسیت‌زا و قطع مصرف آن، عوارض ناشی از آلرژی برطرف خواهد شد.
هیچ شرکت یا هیچ محصولی نمی‌تواند از واکنش‌های آلرژیک بدن‌های مختلف از پیش آگاهی داشته باشد. ناسازگاری بدن با یک یا چند گیاه خاص هر چند به ندرت پیش می‌آید اما به هر حال ممکن است مصرف کنندگانی با آن مواجه شوند.
تداخل دارویی
مصرف مقادیر زیاد آبمیوه پرتقال ممکن است میزان جذب سلیپرولول (Celicard) و درنتیجه عملکرد دارو را کاهش دهد. در صورت مصرف این دارو از مصرف مقادیر زیاد آبمیوه پرتقال خودداری نمایید.
نوشیدن مقادیر زیاد آبمیوه پرتقال ممکن است میزان جذب ایورمکتین و درنتیجه اثربخشی دارو را کاهش دهد.
نوشیدن آبمیوه پرتقال ممکن است باعث افزایش میزان جذب پروستاتین (پراوچول) و در نتیجه افزایش سطوح دارو در بدن شود و احتمال عوارض جانبی دارو را افزایش دهد.
آبمیوه پرتقال غنی شده با کلسیم می‌تواند مقدار جذب برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها در بدن را کاهش دهد. کاهش جذب آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند عملکردشان در برابر عفونت را کاهش هد. آبمیوه پرتقال بدون کلسیم بعید است که بر آنتی‌بیوتیک‌های کینولون اثر بگذارد. برخی از آنتی‌بیوتیک‌های کینولون عبارتند از سیپروفلوکساسین (سیپرو)، انوکساسین (Penetrex)، گاتی‌فلوکساسین (Tequin)، لووفلوکساسین (لواکویین)، لومفلوکساسین (ماکساکین)، موکسی‌فلوکساسین (آوِلوکس)، نورفلوکساسین (نوروکسین)، اوفلوکساسین (فلوکسین) و ترووافلوکساسین (ترووان).
پرتقال می‌تواند میزان جذب داروی فکسوفنادین (آلرژن) و اثربخشی آن را کاهش دهد.
برخی داروها توسط پمپ‌هایی به طرف سلول حرکت می‌کنند. پرتقال می‌تواند عملکرد این پمپ‌ها و میزان جذب برخی داروها را تغییر دهد. در حال حاضر اطلاعات کافی درباره میزان اهمیت این تداخل در دسترس نیست. تا زمانی که اطلاعات بیشتر بدست آید، آبمیوه پرتقال همراه با این داروها باید با احتیاط مصرف شود. برخی از این داروها عبارتند از اتوپوزاید، پاکلیتاکسل، وینبلاستین، وینکریستین، ویندسین، کتوکونازول، ایتراکونازول، آمپرناویر، ایندیناویر، نلفیناویر، ساکوییناویر، سایمتیدین، رانیتیدین، دیلتیازم، وراپامیل، کورتیکواستروئیدها، اریترومایسین، سیزاپراید (پروپول‌زاید)، فکسوفنادین (آلگرا)، سیکلوسپورین، لوپرامید (ایمودیوم) و کینیدین.
کاربرد در طب قدیم
از پرتقال و پوست آن به طور سنتی در درمان سرماخوردگی، اختلالات کبدی، روماتیسم، شوک روحی، ناراحتی های گوارشی و لک های پوستی استفاده می شـود. این میوه مقوی معده و ادرارآور است. کلسترول خون را کاهش می دهد. در طب سنتی از آب پرتقال برای درمان ناراحتی های صفراوی استفاده می شد.
- M Kurowska, E., Spence, J.D., Jordan, J., Wetmore, S., J Freeman, D., A Piché, L., & Serratore, P. (2000). HDL-Cholesterol-Raising Effect of Orange Juice in Subjects with Hypercholesterolemia. The American Journal of Clinical Nutrition, 72(5), 1095-1100. Retrieved from http://ajcn.nutrition.org/content/72/5/1095.long
- Cheraghi, J., & Valadi, A. (2010). Effects of Anti-Nociceptive and Anti-Inflammatory Component of Limonene in Herbal Drugs. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 26(3), 415-422. Retrieved from http://ijmapr.areeo.ac.ir/article_6803_9e8a015c63737c954af84a077d025748.pdf
- Razmjoo, M., Khaki, P., Faghih Nasiri, M., & Rezaei, K. (2016). Possibility Study of Multilayer Encapsulation by External Gelation Procedure on the Survival of Probiotic Bacteria Undergoing Orange Juice Pasteurization. Iranian Journal of Nutrition Sciences & Food Technology, 11(1), 59-66. Retrieved from http://nsft.sbmu.ac.ir/article-1-1913-fa.pdf
- Find a Vitamin or Supplement,SWEET ORANGE. WebMD. Retrieved from http://www.webmd.com/vitamins-supplements/ingredientmono-908-sweet%20orange.aspx?
- Aligani Renani, H., Noruzi Zamengani, M., Asnafi, A., & Latifi, M. (2015). The Effect of Aromatherapy with Orange Essential Oils on Sleep Quality in the School-Age Children whit ALL. Complementary Medicine Journal, 1(14), 1113-1122. Retrieved from https://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-296-fa.pdf
- Morton, J. (1987). Orange. 134–142.Retrieved from https://www.hort.purdue.edu/newcrop/morton/orange.html
- Szalay, J. (2014, September 30). Oranges: Health Benefits, Risks & Nutrition Facts. Live Science. Retrieved from http://www.livescience.com/45057-oranges-nutrition-facts.html
- Defeo, S. (2015, Aug 19). Is Orange Juice Good for Kidney Stones?. LIVESTRONG.COM. Retrieved from http://www.livestrong.com/article/459879-is-orange-juice-good-for-kidney-stones/
- Orange, Citrus sinensis. Phytochemicals. Retrieved from http://www.phytochemicals.info/plants/orange.php
- Orange Juice Fights Kidney Stones. WebMD. Retrieved from http://www.webmd.com/kidney-stones/news/20060907/orange-juice-fights-kidney-stones
- http://ghasamabadsofla.persianblog.ir/post/8/
- http://tebsonaty.mihanblog.com/post/136
- ازگلی، گ.، شهوه، م.، اسماعیلی، س.، نصیری، ن. (1390). بررسی تاثیراسانس خوراکی پوست پرتقال بر شدت علایم سندرم پیش از قاعدگی، کارآزمایی بالینی دو سو کور شاهددار. فصلنامه باروری وناباروری،12(2)، 129-123. قابل دسترس از: http://www.jri.ir/documents/fullpaper/fa/454.pdf
???site.plant.articles???
هشتگ
محصولات مرتبط
منابع
- M Kurowska, E., Spence, J.D., Jordan, J., Wetmore, S., J Freeman, D., A Piché, L., & Serratore, P. (2000). HDL-Cholesterol-Raising Effect of Orange Juice in Subjects with Hypercholesterolemia. The American Journal of Clinical Nutrition, 72(5), 1095-1100. Retrieved from http://ajcn.nutrition.org/content/72/5/1095.long
- Cheraghi, J., & Valadi, A. (2010). Effects of Anti-Nociceptive and Anti-Inflammatory Component of Limonene in Herbal Drugs. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 26(3), 415-422. Retrieved from http://ijmapr.areeo.ac.ir/article_6803_9e8a015c63737c954af84a077d025748.pdf
- Razmjoo, M., Khaki, P., Faghih Nasiri, M., & Rezaei, K. (2016). Possibility Study of Multilayer Encapsulation by External Gelation Procedure on the Survival of Probiotic Bacteria Undergoing Orange Juice Pasteurization. Iranian Journal of Nutrition Sciences & Food Technology, 11(1), 59-66. Retrieved from http://nsft.sbmu.ac.ir/article-1-1913-fa.pdf
- Find a Vitamin or Supplement,SWEET ORANGE. WebMD. Retrieved from http://www.webmd.com/vitamins-supplements/ingredientmono-908-sweet%20orange.aspx?
- Aligani Renani, H., Noruzi Zamengani, M., Asnafi, A., & Latifi, M. (2015). The Effect of Aromatherapy with Orange Essential Oils on Sleep Quality in the School-Age Children whit ALL. Complementary Medicine Journal, 1(14), 1113-1122. Retrieved from https://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-296-fa.pdf
- Morton, J. (1987). Orange. 134–142.Retrieved from https://www.hort.purdue.edu/newcrop/morton/orange.html
- Szalay, J. (2014, September 30). Oranges: Health Benefits, Risks & Nutrition Facts. Live Science. Retrieved from http://www.livescience.com/45057-oranges-nutrition-facts.html
- Defeo, S. (2015, Aug 19). Is Orange Juice Good for Kidney Stones?. LIVESTRONG.COM. Retrieved from http://www.livestrong.com/article/459879-is-orange-juice-good-for-kidney-stones/
- Orange, Citrus sinensis. Phytochemicals. Retrieved from http://www.phytochemicals.info/plants/orange.php
- Orange Juice Fights Kidney Stones. WebMD. Retrieved from http://www.webmd.com/kidney-stones/news/20060907/orange-juice-fights-kidney-stones
- http://ghasamabadsofla.persianblog.ir/post/8/
- http://tebsonaty.mihanblog.com/post/136
- ازگلی، گ.، شهوه، م.، اسماعیلی، س.، نصیری، ن. (1390). بررسی تاثیراسانس خوراکی پوست پرتقال بر شدت علایم سندرم پیش از قاعدگی، کارآزمایی بالینی دو سو کور شاهددار. فصلنامه باروری وناباروری،12(2)، 129-123. قابل دسترس از: http://www.jri.ir/documents/fullpaper/fa/454.pdf
