آخرین اطلاعات گیاهان

کرن بری و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی

1400/11/27

کرن بری آمریکایی با نام علمی Vaccinium macrocarpon، یکی از سه میوه تجاری مهم بومی آمریکای شمالی است. افراد بومی ساکن نیوانگلند در شمال شرقی ایالات متحده، کرن بری را برای خوراک، رنگرزی پارچه، ضماد و مرهم زخم و درمان مسمومیت خون مصرف می کردند. ملوانان آمریکایی از جمله شکارچیان نهنگ و دریانوردان هم در طول سفرهای دریایی خود از کرن بری به عنوان ضد اسکوربوتیک استفاده می کردند؛ بیماری اسکوربوت یا اِسکِروی در اثر کمبود ویتامین C در رژیم غذایی به وجود می آید و علائم آن ضعف، خونریزی لثه و خونریزی زیرپوستی است.

اخیراً، تحقیقات زیادی روی کرن بری و ترکیبات آن، و کاربرد آنها در پیشگیری و درمان بیماری های قلبی - عروقی انجام شده است. همه مطالعات اپیدمیولوژیک (همه‌گیر شناسی) نشان داده اند که مصرف میوه ها و سبزیجات با خطر پیشرفت بیماری های قلبی – عروقی و سکته مغزی ارتباط معکوس دارد؛ به نظر می رسد ترکیبات فیتوکمیکال آنها تا حد زیادی در ایجاد این خاصیت نقش دارند. کرن بری منبعی فوق العاده غنی از فیتوکمیکال های فنولی است. بین 20 میوه رایج در رژیم غذایی آمریکایی ها، کرن بری بیشترین میزان فنول تام را دارد. این ترکیبات فنولی خواص بیولوژیکی زیادی دارند، از جمله فعالیت آنتی اکسیدانی، تنظیم فعالیت آنزیم ها و تنظیم بیان ژن!

مطالعات درون کشتگاهیِ تجربی اظهار کردند که ترکیبات فنولی مقاومت لیپوپروتئین های با چگالی کم (LDL) به اکسیداسیون را افزایش می دهند، از ترومبوز (لخته خون) و تجمع پلاکت جلوگیری می کنند، فشار خون را کاهش داده و از التهاب جلوگیری می کنند، و به همین دلیل، بر پاتوژنز (بیماری زایی) بیماری های قلبی – عروقی نیز اثر می گذارند.

در این مقاله، مطالعات انسانی درباره فعالیت زیستی کرن بری و اجزای تشکیل دهنده آن بر خطر ابتلا به بیماری های قلبی - عروقی و همچنین، تأثیر کرن بری و فرآورده های آن بر هر یک از مؤلفه های سندروم متابولیک (MetS) بررسی می شوند. سندروم متابولیک را عموماً به عنوان یک اختلال پیچیده می شناسند؛ این سندروم مجموعه ای از عوامل خطر‌ساز برای بیماری ‌های قلبی-عروقی است، عواملی مانند چاقی مرکزی، دیس لیپیدمی (هر گونه اختلال در سطح سرمی لیپیدها مانند تری گلیسیریدها، کلسترول و یا فسفولیپیدهای چربی)، فشار خون بالا و اختلال در متابولیسم گلوکز که منجر به افزایش خطر بیماری های عروق کرونری قلب و سایر انواع بیماری های قلبی - عروقیِ آترواسکلروتیک (بیماری های قلبی و عروقی ناشی از گرفتگی سرخرگ ها) و دیابت نوع 2 می شوند.

1. ترکیبات مغذی و فیتوکمیکال های کرن بری:

دستورالعمل های غذایی منتشر شده در سال 2005 توسط وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده/ وزارت کشاورزی ایالات متحده، و همچنین توصیه های غذایی صادر شده توسط انجمن قلب آمریکا، مصرف روزانه میوه تازه و آبمیوه های خالص را به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم، به منظور کاهش خطر بیماری های مزمن به خصوص بیماری های قلبی- عروقی، دیابت نوع 2، پوکی استخوان و برخی از انواع سرطان پیشنهاد می کنند.

میوه های کامل مانند کرن بری به طور طبیعی کالری، چربی و سدیم کمی دارند، فاقد کلسترول بوده و منبع خوب فیبر رژیمی هستند ؛ کرن بری نسبت به سایر میوه ها، غلظت کربوهیدرات کمتری دارد. همچنین، حاوی مقدار زیادی از ویتامین ها و مواد معدنی است.

کرن بری خشک شده، آبمیوه کرن بری و کوکتل تهیه شده از آبمیوه آن، همگی سدیم و چربی کمی دارند. اسیدهای چرب موجود در کرن بری و فرآورده های آن، اغلب «چربی های غیراشباع با چند باند دوگانه» هستند و شامل آلفا لینولنیک اسید (18:3n-3) است که در روغن هسته کرن بری وجود دارد (به طوری که 22 گرم از هر 100 گرم اسیدهای چرب آن را آلفا لینولنیک اسید تشکیل می دهد).

تحقیقات نشان داده اند رژیم های غذایی متشکل از غذاهایی با چربی اشباع شده و کلسترول پایین که حاوی اسیدهای چرب اُمگا- 3 نیز هستند، اثر مثبتی بر پروفایل های لیپیدی پلاسما دارند. مصرف فیبر، مخصوصاً فیبر محلول مانند پکتین موجود در کرن بری هم بخش ثابتی از رژیم های غذاییِ «قلب سالم» است. علاوه بر این، نسبت بالای پتاسیم به سدیم در کرن بری و فرآورده های آن، می تواند منجر به فشار خون پایین تر شود.

کرن بری، نسبت به سایر میوه های متداول، «ترکیبات فنولی تام» بیشتری در هر وعده مصرف دارد (معادل 709-507 میلی گرم گالیک اسید در هر 100 گرم)؛ این میزان در تمشک آبی 531-258 میلی گرم، در سیب 347-185 میلی گرم، در انگور قرمز 370-175 میلی گرم و در توت فرنگی 368- 132 میلی گرم است. 

همچنین، رزوراترول، یک ترکیب فنلیِ استیلبنی، را در کرن بری شناسایی کرده اند؛ رزوراترول چندین اثر بیولوژیکی مرتبط به سلامت قلب و عروق دارد مانند خنثی کردن گونه های فعال شده ی اکسیژن، مهار تجمع پلاکت و کاهش التهاب. این میوه منبع فوق العاده غنی از فیتوکمیکال های فنولی مانند فنولیک اسیدها (بنزوئیک، هیدروکسی سینامیک و الاژیک اسیدها) و فلاوونوییدها (آنتوسیانین ها، فلاونول ها و فلاوان-3-اُل ها) است. مقدار زیادی پروآنتوسیانیدین های نوع A نیز در کرن بری وجود دارد، درحالی که سایر توت ها عمدتاً حاوی پروآنتوسیانیدین های نوع B هستند که می گویند نسبت به نوع A کمتر «زیست دسترس» هستند.

2. زیست دسترس پذیری:

«زیست دسترس پذیری» یعنی مقداری از دارو یا ماده دیگری که وارد گردش خون می شود و می تواند اثر داشته باشد.  

Zhang و  Zuoیک روش «کروماتوگرافی گازی - طیف سنجی جرمی» را برای تشخیص ترکیبات فنولی متنوع موجود در آبمیوه کرن بری از جمله بنزوئیک اسیدها و فلاوونوییدها، در پلاسمای انسان ایجاد کردند. فقط در یک مطالعه روی کوکتل آبمیوه کرن بری، 16 ترکیب فنولی شناسایی شد! پیش از مصرف آبمیوه، هیچ گونه ترکیب بنزوئیکی، فنولی یا فلاوونوییدی در نمونه پلاسمای ناشتا مشاهده نشد. 45 دقیقه پس از مصرف 1800 میلی لیتر آبمیوه، بنزوئیک اسید، o- هیدروکسی بنزوئیک اسید، p- هیدروکسی فنیل استیک اسید، 3،2- دی هیدروکسی بنزوئیک اسید و 4،2- دی هیدروکسی بنزوئیک اسید در پلاسما تشخیص داده شدند. 240 دقیقه پس از مصرف، 7 ترکیب بنزوئیکی و فنولی شامل 5 ترکیب فوق، فرولیک اسید و سیناپیک اسید مشاهده شدند. بعد از مصرف آبمیوه، هم در پلاسما و هم در آبمیوه (54 گرم در هر میلی لیتر) بنزوئیک اسید، ترکیب آروماتیک غالب بود.

بسیاری از ترکیبات فنولی شناسایی شده در کوکتل کرن بری در نمونه های پلاسما مشاهده نشدند، اگر چه p- هیدروکسی فنیل استیک اسید و 4،2-دی هیدروکسی بنزوئیک اسید در پلاسما شناسایی شدند ولی در آبمیوه مشاهده نشدند؛ این ترکیبات احتمالاً متابولیت های ترکیبات فنولی آبمیوه کرن بری هستند.  

در یک مطالعه کنترل شده با دارونما روی 22 زن سالم با میانگین سنی 5/27 سال که آسپرین یا سایر داروهای سالیسیلات مصرف نمی کردند، نشان داده شد که مصرف آبمیوه کرن بری، جذب سالیسیلیک اسید موجود در رژیم غذایی را افزایش داد. یک دوز پایین (75 میلی گرم) آسپرین (استیل سالیسیلیک اسید) در هر روز، یک درمان ثابت برای بیماران در معرض خطر بیماری های قلبی- عروقی است. دو گروه که از لحاظ سن، وزن و قد مطابقت داشتند، به طور تصادفی انتخاب شدند؛ به مدت دو هفته، یکی از گروه ها سه وعده در روز، در هر وعده 250 میلی لیتر کوکتل آبمیوه کرن بری دریافت کرد و گروه دوم، یک نوشیدنی دارونما که حاوی 9 درصد (وزنی/حجمی) ساکارز بود! نوشیدنی دارونما دارای سالیسیلات نبود اما مقدار سالیسیلات موجود در آبمیوه کرن بری 04/7 میلی گرم بر لیتر بود. در مدت 1 هفته، میزان سالیسیلیک اسید و سالیسیلوریک اسید ادراری در گروه اول، در مقایسه با گروه دوم، افزایش پیدا کرد. پس از 2 هفته، میزان سالیسیلیک اسید در پلاسمای گروه اول افزایش یافت.

3. وضعیت آنتی اکسیدانی و استرس اکسیداتیو:

چاقی مرکزی و مقاومت به انسولین از شاخصه های اصلی سندرم متابولیک هستند، اما دلیل اصلی ارتباط سندورم متابولیک با بیماری های قلبی-عروقی، التهاب مزمنِ خفیف است. در سندروم متابولیک، چاقی مرکزی باعث التهاب مزمنِ خفیف می شود. رادیکال های آزاد و متابولیت های فعال که با عنوان گونه های فعال شده ی اکسیژن (ROS) هم شناخته می شوند، محصول طبیعی متابولیسم سلولی هستند و اساساً توسط زنجیره تنفسی میتوکندریایی تولید می شوند. عدم تعادل بین «تولید این گونه های فعال شده» و «حذف آنها توسط مکانیسم های آنتی اکسیدانی» باعث تجمع گونه های فعال شده ی اکسیژن (ROS) می شود که منجر به استرس اکسیداتیو خواهد شد.

در یک آزمایش کنترل شده با دارونما روی 20 زن سالم 18 تا 40 ساله، اثر آبمیوه کرن بری بر فعالیت آنتی اکسیدانی پلاسما و نشانگرهای زیستی استرس اکسیداتیو را بررسی کردند. به مدت دو هفته، در هر روز به افراد 750 میلی لیتر کوکتل آبمیوه کرن بری یا یک نوشیدنی دارونما حاوی آب معدنی با طعم توت فرنگی به همراه ساکارز با غلظت 9 گرم در 100 میلی لیتر دادند. با استفاده از طیف سنجی جرمیِ متوالی، گلیکوزیدهای آنتوسیانین را در آبمیوه کرن بری مشاهده کردند، اما هیچ آنتوسیانین یا کاتچینی در پلاسمای افراد هر دو گروه مشاهده نشد. مالون دی آلدهید (نشانگر زیستی اکسیداسیون لیپید) و 8- اُکسو-داکسی گوانوزین (نشانگر زیستی آسیب اکسیداتیو DNA) موجود در ادرار اندازه گیری شدند. در گروهی که آبمیوه کرن بری مصرف کرده بودند، سطوح پلاسمایی آنتی اکسیدان ویتامین C به میزان زیادی افزایش پیدا کرد ( از 63 به 89/6 مول بعد از یک هفته)، اما هیچ تغییری در ظرفیت آنتی اکسیدانی پلاسما یا نشانگرهای زیستی استرس اکسیداتیو ادرار هیچ از گروه ها مشاهده نشد.

4. اثرات بر پروفایل لیپیدی:

در یک مطالعه مقدماتی، اثر آبمیوه کرن بری بر تغییرات پروفایل لیپیدی را بررسی کرده اند؛ از دو گروه خواستند به مدت 28 روز، روزی دو بار آبمیوه کرن بری کم کالری (3/4 میلی لیتر/کیلوگرم) یا یک دارونما با کالری مشابه بنوشند، و اثرات آن را ثبت کردند. کلسترول کل و کلسترول بد (LDL) در افرادی که آبمیوه کرن بری مصرف کرده بودند، نسبت به گروه دوم، به طور چشمگیری کاهش پیدا کرد. هیچ تفاوت قابل توجهی در غلظت کلسترول خوب (HDL) یا غلظت تری گلیسیرید گزارش نشد.

در تحقیق دیگری، مشاهده شد که مصرف 2 یا 3 وعده آبمیوه کرن بری در هر روز، غلظت کلسترول خوب را به میزان زیادی بهبود می دهد. در این آزمایش، نوشیدن 2 وعده آبمیوه کرن بری در هر روز، کلسترول بد را کاهش داد، اگرچه هیچ اثری بر کلسترول کل مشاهده نشد. همانطور که پیش بینی می شد، میزان تری گلیسیرید در افرادی که روزانه 3 وعده کوکتل آبمیوه کرن بری مصرف می کردند، به دلیل 9 درصد (وزنی/حجمی) شکر، افزایش پیدا کرد اما در افرادی که کوکتل حاوی شیرین کننده مصنوعی مصرف می کردند، این مورد وجود نداشت.

5. تجمع پلاکت:

در یک بررسی مقدماتی در شرایط بدن موجود زنده، قابلیت آبمیوه کرن بری بر مهار تجمع پلاکت را ارزیابی کردند. پس از 4 روز مصرف آبمیوه کرن بری، روزانه چهار مرتبه، میزان تجمع پلاسمای غنی شده با پلاکت، در پاسخ به آدنوزین دی فسفات و کلاژن، نسبت به مقادیر پایه به میزان زیادی کاهش یافت. 4 روز پس از قطع مصرف آبمیوه، این پاسخ های تجمع حدوداً به مقادیر پایه بازگشتند.

در شرایط درون کشتگاهی، تلاش برای ایجاد مجدد مهار تجمع پلاکت ناشی از آدنوزین دی فسفات و کلاژن، از طریق افزودن آبمیوه کرن بری به پلاسمایِ غنی شده با پلاکتِ افرادی که آبمیوه کرن بری مصرف نکرده بودند، موفقیت آمیز نبود.

6. کنترل قند خون:

احتمال پیشرفت بیماری های قلبی – عروقی در بیماران دیابتی بسیار زیاد است.

در یک مطالعه کنترل شده با دارونما روی 27 فرد بزرگسال که از 4 تا 6 سال قبل به دیابت نوع 2 مبتلا شده بودند، اثر پودر کنسانتره آبمیوه کرن بری بر کنترل قند خون را بررسی کردند. 14 نفر با میانگین سنی 9/57 سال در یک گروه قرار گرفتند و به مدت 12 هفته، هر روز شش کپسول پودر کرنبری (معادل 240 میلی لیتر کوکتل آبمیوه کرن بری) مصرف کردند. گروه کنترل متشکل از 13 نفر با میانگین سنی 6/52 سال، کپسول هایی حاوی پودر دارونما دریافت کردند. در شروع مطالعه، 50 درصد از افراد گزارش کردند که میزان قند خونشان به خوبی کنترل شده است (7 میلی مول بر لیتر). پس از 6 و 12 هفته، در غلظت قند خون ناشتا، هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c)، فروکتوزآمین، تری گلیسیرید، کلسترول HDL یا LDL، بین گروه ها تفاوتی مشاهده نشد. در هفته دوازدهم، میزان انسولین در افرادی که کرن بری مصرف کرده بودند، نسبت به گروه دوم کمتر بود.

7. فشار خون:

پلی فنول ها ممکن است خطر بیماری های قلبی-عروقی را به میزان زیادی کاهش دهند. مطالعه ای که در طول 18 سال انجام شد، نشان داد که مصرف ترکیبی از انواع توت ها سه مرتبه در هر هفته، خطر ابتلا به انفارکتوس میوکارد (سکته قلبی) را در زنان میانسال کاهش داد.

کرن بری منبع غنی ای از چندین ترکیب پلی فنولی مانند کوئرستین است؛ در مدل های حیوانی و آزمایشات انسانی، کوئرستین فشار خون را به میزان قابل توجهی کاهش داد.

مطالعات مکانیکی روی موش ها نشان داده اند که آبمیوه کرن بری منجر به گشادی عروق خونی از طریق آنزیم نیتریک اکساید سنتاز اندوتلیالی (eNOS) و کاهش قابل توجه فشار خون می شود.

8. میکروبیوتای روده و متابولیسم:

شواهد زیادی نشان داده اند که میکروبیوتای روده ذخیره چربی، متابولیسم لیپید، مقاومت به انسولین و متابولیسم کلی را تنظیم می کند.

اختلال در میکروبیوتای روده از طریق تنظیم مسیرهای التهابی، با چندین مؤلفه سندروم متابولیک مانند چاقی و مقاومت به انسولین مرتبط است؛ نشانه این اختلال، عدم تعادل بین باکتری های روده ای است (به طور مثال افرایش فیرمیکوت ها (Firmicutes) و کاهش باکتروئیدها (Bacteroidetes)) که به «دیسبیوسیس» هم معروف است. به همین دلیل، درباره تنظیم میکروبیوتا از طریق مداخلات تغذیه ای متنوع تحقیق کرده اند.

اخیراً ثابت شده است که ترکیبات پلی فنولی توت های مختلف ممکن است فعالیت پروبیوتیکی داشته باشند. پرو بیوتیک ها ترکیباتی در مواد غذایی هستند که منجر به رشد یا فعالیت میکروارگانیسم های مفید مانند باکتری ها و قارچ ها می شوند. علاوه بر این، به تازگی در مطالعه ای نشان داده اند که مصرف خوراکی عصاره کرن بری از چندین ویژگی مضر سندروم متابولیک در موش ها جلوگیری کرد؛ نویسندگان این مطالعه، این پیشرفت های متابولیکی را با افزایش قابل توجه در فراوانی باکتریوم تخریب کننده موسین به نام Akkermansia در میکروبیوتای روده موش ها مرتبط دانستند.

نتیجه گیری:

شواهد حاکی از آن است که پلی فنول ها مانند آنهایی که در کرن بری یافت می شوند، از طریق افزایش مقاومت کلسترول LDL به اکسیداسیون، مهار تجمع پلاکت، کاهش فشار خون و با سایر مکانیسم های ضد ترومبوتیک (ضد انعقاد خون) و ضدالتهابی، ممکن است در کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی- عروقی مؤثر باشند.

بیشتر این شواهد از مطالعات درون کشتگاهی و مطالعات حیوانی به دست آمده، اما تعداد کمی از مطالعات انسانی نیز اشاره بر این موضوع دارند که این ترکیبات فیتوکمیکال، زیست دسترس و زیست فعال (ترکیبی که می تواند بر بافت زنده اثر داشته باشد) هستند.

براساس مطالعات مشاهده ای و مداخله ای روی انسان، مصرف کرن بری و فرآورده های آن می تواند برای سندروم متابولیک مفید باشد، و بر یک یا چند مؤلفه آن، انواع نشانگرهای زیستی التهابی و استرس اکسیداتیو اثر بگذارد.

1- McKay, D.L., and Blumberg, J.B. (2007). Cranberries (Vaccinium macrocarpon) and Cardiovascular Disease Risk Factors. Nutrition Reviews, 65(11), 490-502. Retrieved from https://academic.oup.com/nutritionreviews/article/65/11/490/1907389

2- Thimóteo, N.S.B., Scavuzzi, B.M., Simão, A.N.C., and Dichi, I. (2017). The impact of cranberry (Vaccinium macrocarpon) and cranberry products on each component of the metabolic syndrome: a review. Nutrire, 42(25). Retrieved from https://www.researchgate.net