بومادران: گیاهشناسی، خواص و توصیههای قبل از مصرف
نام تجاری گیاه:
Yarrow
نام علمی گیاه:
Achillea millefolium L.
تاریخچه و گیاهشناسی:
بومادران، معروف به بومادران هزار برگ، گیاهی چندساله، علفی و گلدهنده از خانواده کاسنیان است. (1) این گیاه یکی از قدیمیترین گیاهان دارویی شناخته شده است که توسط انسان مورد استفاده قرار گرفته است. قدیمیترین متون باقیمانده که در آن استفاده از گیاه بومادران در طب سنتی اروپایی ثبت شده، مربوط به پیلینی بزرگ و دیوسکوریدس (هر دو در طول قرن اول بعد از میلاد مسیح) میباشند. (2)
واژه «Achillea» به قهرمان یونانی -آشیل- اشاره دارد؛ اعتقاد براین است که آشیل برای درمان زخمهای سربازان بومادران را همراه خود داشت؛ واژه «millefolium» به معنای هزار برگ، به برگهای چندشانهای آن اشاره دارد. (3)
بومادران در اروپا، آمریکای شمالی، مناطق شمالی آسیا و مناطق جنوبی استرالیا یافت میشود. (1) گیاه بومادران که در آفتاب کامل بهترین رشد را دارد (4) و گل میدهد، (1) اغلب در علفزارها، حاشیه جادهها، همچنین روی دامنههای خشک و آفتابگیر یافت میشود. (1)
بومادران دارای یک یا چند ساقه برافراشته و عمودی به ارتفاع 0.2 تا 1 متر است. برگهای بومادران به طور یکنواخت در طول ساقه توزیع میشوند و برگهای نزدیک به میانه و پایین ساقه بزرگتر از بقیه برگها هستند. میزان کُرکی بودن برگها متفاوت است. برگها به طول 5 تا20 سانتیمتر، دو شانهای یا سه شانهای، تقریباً پرمانند و به شکل مارپیچی بر روی ساقه آرایش یافتهاند. (1)عموماً گلهای گونه millefolium نسبتاً سفید تا سفید مایل به زرد میباشند (5) اما در مناطق کوهستانی گلهای صورتی یا ارغوانی کمرنگ متداول هستند. (1) گلهای بومادران دارای گلبرگهای سفید و پنجتایی و پرچمهای زرد رنگ هستند و به شکل چتری روی یک ساقه بلند مستقیم در کنار هم به صورت خوشهای قرار گرفتهاند. (6) غدههایی که روغن فرّار گیاه از آن ترشح میشوند بر روی ساقه، برگها و گلبرگها وجود دارند، (3) تمام قسمتهای گیاه معطر است و بویی شبیه به بوی بابونه و کاج دارد. (6) گیاه بومادران در طول گلدهی، زمانی که 80 درصد از گلها باز شدند، برداشت میشود (4) و گلها، برگها و ساقههای آن برای اهداف دارویی استفاده میشوند. (1)
دانستنی های کشاورزی
خواص بومادران:
خواص بومادران:
مواد موثره و ارزش تغذیه ای بومادران
ترکیبات فعال اصلی گیاه بومادران عبارتند از:
- فلاوونوئیدها: آپی ژنین، لوتئولین، ایزورامنتین، روتین
- فنولیک اسیدها: کافئیک اسید و سالیسیلیک اسید
- تانن ها؛
- اسیدهای آمینه: آلانین، هیستیدین، لوسین، لیزین
- اسیدهای چرب: لینولئیک اسید، پالمیتیک اسید، اولئیک اسید
- ویتامینها: آسکوربیک اسید و فولیک اسید
- آلکالوئیدها و بازها: آکیسئین، آکیلئین، بتائین، کولین
- آلکانها: تریکوزان
- پلیاستیلنها؛
- ساپونینها؛
- فیتواسترولها: بتا-سیتوسترول
- قندها: دکستروز، گلوکز، مانیتول، ساکارز
- کومارینها. (25)
- روغنهای فرّار (روغنهای اسانسی): براساس فارماکوپه اروپا، سرشاخههای گلدار خشک شده بومادران باید حاوی حداقل 2 میلیلیتر بر کیلوگرم روغن فرّار و حداقل 0.02 درصد کامازولن (پروآزولنها) باشند. (26) روغن فرّار بومادران عمدتاً حاوی لینالول، بورنئول، کامفور، بتاکاریوفیلن، 1،8-سینئول، سزکوئیترپن لاکتونها متشکل از گوایانولیدها (عمدتاً آکیلیسین (نوعی پروآزولن)، آکیلین، لوکودین) و ژرماکرانولیدها (دیهیدروپارتنولید، آکیلیفولین، میلفین) است. (25)
لازم به ذکر است که روغن فرّار گیاه بومادران ممکن است، به طور میانگین، حاوی 2.26 درصد آلفا-توژون و 1.61 درصد بتا-توژون باشد. با این وجود، شواهد منتشر شده تأیید میکنند که توژون به میزان جزئی در روغن فرّار گیاه بومادران وجود دارد، و غلظت آن بسیار کمتر از آن است که خطری برای سلامت انسان ایجاد کند. (25)
براساس مطالعهای، گل آذینها و برگهای بالایی خشک شده بومادران و دمنوش آن حاوی مواد معدنی (کلسیم، منیزیم، پتاسیم، آهن، مس، منگنز و روی) و ویتامین B9 (فولیک اسید یا فولات) است. (27)
آژانس نظارتی مکملهای دارویی آلمان (کمیسیون E) استفاده از بومادران را برای بیاشتهایی، ناراحتیهای مربوط به سوء هاضمه و ناراحتیهای مربوط به کبد و کیسه صفرا تأیید کرده است. (28)
استفادهی خارجی از دم کرده گلهای بومادران به عنوان یک پاککننده پوستی ممکن است برای التیام اگزما مفید باشد.
برای درمان تب یونجه و آسم خفیف، میتوان گلهای تازه بومادران را به آب جوش اضافه و رایحهی آن را استنشاق کرد. (1)
دمنوش بومادران میتواند مزه تلخی داشته باشد؛ بنابراین در صورت نیاز میتوانید از عسل برای کاهش شدت تلخی آن استفاده کنید. همچنین میتوانید به آن لیمو اضافه کنید که باعث افزایش میزان ویتامین C دمنوش میشود. (29)
برای تهیه دمنوش، از 2 گرم گیاه کاملاً خرد شده استفاده کنید. این دمنوش 3 تا 4 مرتبه در روز و هر بار 1 فنجان نوشیده شود. توصیه میشود برای هربار مصرف، دمنوش تازهدم آماده شود. (28)
* مصرف دوزهای زیاد بومادران ممکن است باعث تغییر رنگ ادرار به رنگ قهوهای تیره شود. (30)
بین وعدههای غذایی. (28)
عوارض جانبی و واکنش های حساسیت زا
مصرف خوراکی
بومادران برای بسیاری از افراد در مقادیر معمول غذایی احتمالاً ایمن است. بومادران هنگامی که در مقادیر دارویی به صورت خوراکی مصرف میشود، ایمن به نظر میرسد. (31)
* با این حال، محصولات برپایهی بومادران که حاوی ترکیبی شیمیایی به نام توژون هستند، ممکن است ایمن نباشند. (31) براساس منابع علمی، اگر مقدار توژون روغن فرّار بومادران در بدترین حالت تا 5 درصد باشد، مقدار توژون در حداکثر دوز مصرفی روزانه فراوردههای گیاهی، از نظر تئوری به نحوی محاسبه میگردد که از 1.5 میلیگرم توژن تجاوز نکند. (25)
بارداری و شیردهی
مصرف خوراکی بومادران در طول بارداری احتمالاً ناایمن است؛ زیرا بومادران میتواند بر چرخه قاعدگی اثر بگذارد و ممکن است باعث سقط جنین شود. در حال حاضر اطلاعات معتبر کافی برای دانستن اینکه آیا بومادران برای مصرف در دوران شیردهی ایمن هست، وجود ندارد. محض احتیاط در این دوران از مصرف بومادران پرهیز کنید. (31)
کودکان
مصرف بومادران در کودکان زیر 12 سال توصیه نمیشود. (25)
مصرف موضعی
در حال حاضر اطلاعات معتبر کافی برای دانستن اینکه آیا بومادران ایمن هست یا چه عوارض جانبی ممکن است داشته باشد، وجود ندارد. در برخی افراد، وقتی که بومادران با پوست تماس پیدا میکند، ممکن است باعث سوزش (یا تحریک) شود. (31) علاوه براین، مصرف طولانی مدت بومادران ممکن است باعث حساستر شدن پوست نسبت به نور خورشید شود. (30 و 32)
اختلالات خونریزی
مشاهده شده است که دمنوش گیاه بومادران گلدار به میزان زیادی فعالیت قابض دارد که باعث توقف خونریزی میشود. درحالیکه، افشره آن میتواند زمان انعقاد خون را طولانی کند. (25) به عبارت دیگر، مصرف آن در مقادیر متعادل میتواند باعث لخته شدن خون شود ولی مصرف مقادیر بیش از حد آن در بدن به عنوان یک رقیقکننده خون عمل میکند. (33) بنابراین، بومادران ممکن است سرعت لخته شدن خون را آهسته کند و فرض بر این است که مصرف آن ممکن است خطر خونریزی را در افراد مبتلا به اختلالات خونریزی افزایش دهد. (31)
شرایط حساس به هورمون مانند سرطان سینه، سرطان رحم، سرطان تخمدان، اندومتریوز یا فیبروئیدهای رحم
براساس مطالعهای عصاره بخشهای هوایی بومادران دارای فعالیت استروژنی است. اگر هرگونه شرایطی دارید که در صورت مواجه با استروژن بدتر میشود، از بومادران استفاده نکنید. (16)
حساسیت به راگوید یا گیاهان مرتبط
ممکن است بومادران باعث واکنش آلرژیک در افراد حساس به گیاهان خانواده کاسنیان یا مرکبیان شود. اعضای این خانواده شامل راگوید، گلهای داوودی، همیشهبهار، مینا و بسیاری از گیاهان دیگر هستند. در صورت آلرژی به این گیاهان، حتماً قبل از مصرف بومادران با پزشک خود مشورت کنید. (31) ترکیب اصلی مسئول ایجاد حساسیت یک سزکوئیترپن لاکتون به نام آلفا-پروکسیاکفولید است. (28)
جراحی
بومادران ممکن است سرعت لخته شدن خون را آهسته کند. بنابراین، این نگرانی وجود دارد که بومادران ممکن است خونریزی در حین یا بعد از عمل جراحی را افزایش دهد. حداقل 2 هفته قبل از عمل جراحی برنامهریزی شده، مصرف بومادران را قطع کنید. (31)
واکنش های حساسیت زا
به طور کلی، هر فرد ممکن است نسبت به گیاهان و ادویههای خاصی حساسیت داشته باشد که این حساسیت باید در درجه اول توسط خود فرد و در درجه دوم توسط پزشک تشخیص داده شود. البته این واکنشهای آلرژیک عوارض جانبی مزمن یا حاد ایجاد نمیکنند و بعد از شناسایی گیاه حساسیتزا و قطع مصرف آن، عوارض ناشی از آلرژی برطرف خواهد شد.
هیچ شرکت یا هیچ محصولی نمیتواند از واکنشهای آلرژیک بدنهای مختلف از پیش آگاهی داشته باشد. ناسازگاری بدن با یک یا چند گیاه خاص هر چند به ندرت پیش میآید اما به هر حال ممکن است مصرف کنندگانی با آن مواجه شوند.
تداخل دارویی
بومادران ممکن است سرعت لخته شدن خون را آهسته کند. پس، مصرف همزمان آن با داروهایی که آنها هم لخته شدن خون را آهسته میکنند، ممکن است اثر این داروها را تقویت کند و احتمال کبودی و خونریزی را افزایش دهد. برخی از این داروها عبارتند از آسپرین، کلوپیدوگرل (پلاویکس)، دیکلوفناک (ولتارن، کاتافلام و ...)، ایبوپروفن (ادویل، موترین و ...)، ناپروکسن (آناپروکس، ناپروسین و ...)، دالتپارین (فراگمین)، انوکساپارین (لوونوکس)، هپارین، وارفارین (کومادین) و سایر داروها.
بومادران ممکن است اثری شبیه به قرص آب یا ادرارآور داشته باشد. مصرف بومادران ممکن است باعث کاهش دفع لیتیوم از بدن شود. این موضوع میتواند میزان لیتیوم در بدن را افزایش دهد و منجر به عوارض جانبی جدی شود. اگر لیتیوم مصرف میکنید، قبل از مصرف بومادران با پزشک خود مشورت کنید. ممکن است لازم باشد دوز داروی لیتیوم شما تغییر کند. (31)
بومادران ممکن است فشار خون را کاهش دهد و میتواند اثرات داروهای کاهنده فشار خون را تقویت کند. (32) برخی از این داروها عبارتند از کاپتوپریل (کاپوتن)، انالاپریل (وازوتک)، لوزارتان (کوزار)، والسارتان (دیووان)، دیلتیازم (کاردیزم)، آملودیپین (نورواسک)، هیدروکلروتیازید (هیدرو دیوریل)، فوروسمید (لاسیکس) و داروهای بسیار دیگر.
بومادران ممکن است اسید معده را افزایش دهد. پس، بومادران ممکن است اثربخشی برخی داروهایی که اسید معده را کاهش میدهند را کاهش دهد. برخی از داروهایی که اسید معده را کاهش میدهند عبارتند از:
- ضداسیدها: مثل کلسیم کربنات (تامز و ...)، دیهیدروکسیآلومینیوم سدیم کربنات (رولاید و ...)، ماگالدرات یا (آلومینیوم امجیاس) (ریوپان و ...)، منیزیم سولفات (Bilagog)، آلومینیوم هیدروکسید (آمفوژل) و سایر داروها.
- مسدودکنندههای گیرنده H2: مثل سایمتیدین (تاگامت)، رانیتیدین (زانتاک)، نیزاتیدین (آکسید) و فاموتیدین (پپسید).
- مهارکنندههای پمپ پروتون: مثل اُمپرازول (پریلوسک)، لانسوپرازول (پرواسید)، رابپرازول (اسیفکس)، پانتوپرازول (پروتونیکس) و اسمومپرازول (نکسیوم). (31)
از آنجایی که بومادران یک آرامبخش ملایم است، میتواند اثرات سایر داروهای مورد استفاده برای اضطراب و بیخوابی را افزایش دهد. این داروها عبارتند از:
- داروهای ضدتشنج: برخی داروهای ضدتشنج عبارتند از: فنوباربیتال، پریمیدون (مایزولین)، والپروئیک اسید (دپاکین)، گاباپنتین (نورونتین)، کاربامازپین (تگرتول) و فنیتوئین (دیلانتین).
- باربیتوراتها: برخی از داروهای آرامبخش (باربیتوراتها) عبارتند از آموباربیتال (آمیتال)، بوتاباربیتال (بوتیسول)، مفوباربیتال (مبارال)، پنتوباربیتال (نمبوتال)، فنوباربیتال (لومینال)، سکوباربیتال (سکونال) و داروهای دیگر.
- بنزودیازپینها: برخی بنزودیازپینها عبارتند از آلپرازولام (زاناکس)، کلونازپام (کلونوپین)، دیازپام (والیوم)، لورازپام (آتیوان)، میدازولام (Versed)، تمازپام (رستوریل) و تریازولام (هالچیون).
- داروهای مورد استفاده برای بیخوابی مانند زولپیدم (آمبین)، زالپلون (سوناتا)، ازوپیکلون (لونستا) و راملتئون (روزرم). (32)
کاربرد در طب قدیم
در بسیاری از نقاط اروپا از دمکرده بومادران به عنوان دارویی برای درمان مشکلات گوارشی، دیابت، بیماریهای کبدی – صفراوی و آمنوره (عدم خونریزی ماهیانه در طول یک یا چند دورهی متوالی) استفاده میشود. همچنین، به دلیل خواص ضدتومور، ضدمیکروب، ضدالتهاب و آنتی اکسیدانیاش و سایر خواص مصرف میشود. از جوشانده بومادران برای اختلالات گوارشی و رودهای و همچنین به صورت خارجی (موضعی) برای التهابات پوستی و مخاطی استفاده میشود. (34) همچنین، بومادران در فارماکوپه آیورودای هند (کتاب دستورات دارویی طب سنتی هند) برای تب و التیام زخم ذکر شده است. (25)
کاربردهای سنتی گیاه بومادران که برای مونوگراف گیاهی اتحادیه اروپا پذیرفته شدند، عبارتند از:
- برای درمان بیاشتهایی موقت و همچنین درمان ناراحتیهای گوارشی اسپاسمودیک خفیف از جمله نفخ و باد شکم. به این منظور، 1.5-4 گرم از گیاه خردشده در 150-250 میلیلیتر آب جوش به عنوان دمنوش گیاهی 3 یا 4 مرتبه در روز بین وعدههای غذایی به صورت خوراکی مصرف میشود.
مدت زمان مصرف این دمنوش 2 هفته است و اگر در طول مصرف آن، علائم بیش از 2 هفته باقی بمانند، باید با پزشک مشورت شود.
- برای درمان اسپاسمهای خفیف مرتبط با دورههای قاعدگی. به این منظور، 1-2 گرم از گیاه خردشده در 250 میلیلیتر آب جوش به عنوان دمنوش گیاهی 2 تا 3 مرتبه در روز به صورت خوراکی مصرف میشود. مدت زمان مصرف این دمنوش 1 هفته است و اگر در طول مصرف آن، علائم بیش از 1 هفته باقی بمانند، باید با پزشک مشورت شود.
- برای درمان زخمهای سطحی کوچک. به این منظور، 3-4 گرم از گیاه خرد شده در 250 میلیلیتر آب ریخته و روزانه 2 تا 3 مرتبه ناحیه آسیب دیده با آن پانسمان میشود. مدت زمان مصرف جلدی (پوستی) 1 هفته است و اگر در طول مصرف آن، علائم بیش از 1 هفته باقی بمانند، باید با پزشک مشورت شود. (25)
برخی سوالات متداول درباره بومادران
در بسیاری از نقاط اروپا از دمکرده بومادران به عنوان دارویی برای درمان آمنوره (عدم خونریزی ماهیانه در طول یک یا چند دورهی متوالی) استفاده میشود.
به این نکته توجه داشته باشید که بومادران دارای فعالیت استروژنی است. بنابراین، اگر هرگونه شرایطی دارید که در صورت مواجه با استروژن بدتر میشود مثل سرطان سینه، سرطان رحم، سرطان تخمدان، اندومتریوز یا فیبروئیدهای رحم، از بومادران استفاده نکنید.
از جوشانده بومادران برای اختلالات گوارشی و رودهای و همچنین به صورت خارجی (موضعی) برای زخم و التهابات پوستی و مخاطی استفاده میشود. همچنین از بومادران بهطور سنتی برای درمان بیاشتهایی موقت، ناراحتیهای گوارشی مثل نفخ و باد شکم، دردهای خفیف دوره قاعدگی استفاده میشود.
آژانس نظارتی مکملهای دارویی آلمان (کمیسیون E) استفاده از بومادران را برای بیاشتهایی، ناراحتیهای مربوط به سوء هاضمه و ناراحتیهای مربوط به کبد و کیسه صفرا تأیید کرده است. همچنین در مطالعات ثابت شده که بومادران برای محافظت از کبد بعد از مصرف آنتی بیوتیکها، کاهش تریگلیسیرید و کلسترول بد (LDL) خون، بهبود اضطراب و افسردگی در زنان یائسه مفید است.
برای کسب اطلاعات بیشتر بخش «خواص بومادران» را مطالعه کنید.
دمنوش بومادران میتواند مزه تلخی داشته باشد؛ بنابراین در صورت نیاز میتوانید از عسل برای کاهش شدت تلخی آن استفاده کنید. همچنین میتوانید به آن لیمو اضافه کنید که باعث افزایش میزان ویتامین C دمنوش میشود.
بومادران برای افراد مبتلا به آسم مفید است؛ زیرا دارای اثر آرامبخش بر نای است. بومادران همچنین تببر است و به دلیل خواص ضدمیکروب، ضدالتهاب و آنتیاکسیدانیاش برای سرماخوردگی مفید است.
بومادران در شرایطی مانند کمبود یا عدم ترشح اسید معده، ورم معده و سوء هاضمه کاربرد دارد؛ چراکه دارای خواص ضدالتهابی، ضدنفخ و ضداسپاسم است. گیاه بومادران همچنین برای درمان زخم معده مفید است.
دمنوش بومادران یک مکمل ضددیابت است. برخی از عصارههای بومادران مشابه داروی متفورمین باعث کاهش قند خون میشوند.
مصرف جوشانده بومادران میتواند فشار خون شرياني را کاهش دهد. بومادران ادرارآور است و باعث افزایش میزان جریان ادرار و افزایش دفع سدیم ادراری از بدن میشوند، بنابراین در درمان فشار خون بالا و اختلالهای قلبی - عروقی استفاده میشود.
1- Lakshmi, T., Geetha, R.V., Roy, A., & Subramanian, A.K. (2011). Yarrow (Achillea millefolium Linn.) a herbal medicinal plant with broad therapeutic use - A review. International Journal of Pharmaceutical Sciences Review and Research, 9(2), 136-141. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/285763271_Yarrow_Achillea_millefolium_Linn_a_herbal_medicinal_plant_with_broad_therapeutic_use_-_A_review
2- Applequist, W.L., & Moerman, D.E. (2011). Yarrow (Achillea millefolium L.): A Neglected Panacea? A Review of Ethnobotany, Bioactivity, and Biomedical Research1. Economic Botany, 65(2), 209-225. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/226940149_Yarrow_Achillea_millefolium_L_A_Neglected_Panacea_A_Review_of_Ethnobotany_Bioactivity_and_Biomedical_Research1
3- Achillea millefolium. ScienceDirect. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/achillea-millefolium
4- Callan, N.W., Westcott, M.P., Miller, J.B., & and Wall-MacLane, S. Yarrow, Milfoil (Achillea millefolium L.). Retrieved from https://agresearch.montana.edu/warc/research_current/research_past/herbsandoils/yarrow.html
5- Justice, W.S. (2003). COMMON YARROW, Achillea millefollium L. USDA, NRCS, National Plant Data Center. Retrieved from https://plants.usda.gov/DocumentLibrary/factsheet/pdf/fs_acmi2.pdf
6- Gather, T., & Curriculum, G. Yarrow. Retrieved from https://assets.website-files.com/5a0ca7f60d22aa0001465874/5efe29e945308f48604187ec_Yarrow-TGG.pdf
7- Farokhfal, K.H., Fatehi, M., & Fatehi Hasanabad, Z. (2005). Cardiovascular effects of five native plants from southern of khorasan state. Zahedan Journal of Research in Medical Sciences (Tabib-E-Shargh), 7(1), 31-38. Retrieved from https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=42557
8- Khan, A., & and Gilani, A.H. (2011). Blood Pressure Lowering, Cardiovascular Inhibitory and Bronchodilatory Actions of Achillea millefolium. Phytotherapy Research, 25, 577–583. Retrieved from https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.1027.9259&rep=rep1&type=pdf
9- Souza, P., Crestani, S., Silva, R.C.V., Gasparotto, F., Kassuya, C.A.L., Silva-Santos, J.E., & Juniord, A.G. (2013). Involvement of bradykinin and prostaglandins in the diuretic effects of Achillea millefolium L. (Asteraceae). Journal of Ethnopharmacology, 149(1):157-161. Retrieved from https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23791807/
10- Tahseen, M.A., & Mishra, G. (2013). Ethnobotany and Diuretic Activity of Some Selected Indian Medicinal Plants: A Scientific Review. The Pharma Innovation – Journal, 2(3), 109-121. Retrieved from https://www.thepharmajournal.com/vol2Issue3/Issue_may_2013/8.pdf
11- Zangeneh, M.M. (2018). Hematoprotective and Nephroprotective Effects of Achillea millefolium Aqueous Extract in Diabetic Mice. Research Journal of Pharmacognosy (RJP), 5(3), 57-68. Retrieved from http://eprints.kums.ac.ir/5575/1/RJP_Volume%205_Issue%203_Pages%2057-68.pdf
12- Rezaei, S., Ashkar, F., Koohpeyma, F., Mahmoodi, M., Gholamalizadeh, M., Mazloom, Z., … Doae, S. (2020). Hydroalcoholic extract of Achillea millefolium improved blood glucose, liver enzymes and lipid profile compared to metformin in streptozotocin-induced diabetic rats. Lipids in Health and Disease, 19, 81. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7184710/
13- Pirzad Jahromi, G., Imani, E., Nasehi, M., Shahriari, A. (2019). Effect of Achillea millefolium aqueous extract on memory deficit and anxiety caused by stroke in ovariectomized rats. Journal of Herbmed Pharmacology, 8(2), 153-159. Retrieved from http://herbmedpharmacol.com/Article/jhp-6337
14- Baretta, I.P., Felizardo, R.A. Bimbato, V.F., Santos, M.G.J., AnchorKassuya, C.A.L., Junior, A.G. … Andreatini, R. (2012). Anxiolytic-like effects of acute and chronic treatment with Achillea millefolium L. extract. Journal of Ethnopharmacology, 140(1), 46-54. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0378874111008567
15- Kelber, O., Bauer, R., & Kubelka, W. (2018). Phytotherapy in Functional Gastrointestinal Disorders. Digestive Diseases, 1, 36-42. Retrieved from https://www.karger.com/Article/Pdf/485489
16- Saeidnia, S., Gohari, A.R., Mokhber-Dezfuli, N., & Kiuchi, F. (2011). A review on phytochemistry and medicinal properties of the genus Achillea. Daru, 19(3), 173–186. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3232110/
17- Rashidi, I., Taherimoghadam, M., Mozaffari, A.R. (2005). Study of anti-inflammatory and healing effects of Achillea millefolium in the treatment of indomethacin-induced gasthic ulcer in rat. Journal of Inflammatory Diseases, 8(4), 9-13. Retrieved from https://journal.qums.ac.ir/article-1-161-en.html
18- شالیزار جلالی، ع. (1391). اثر عصاره آبی گل گیاه بومادران بر روی تغییر سطح آنزیم های کبدی ناشی از تجویز داروی دوکسوروبیسین در موش های صحرایی. مجله تحقیقات آزمایشگاهی دامپزشکی، 4(1)، 113. قابل دسترس از: https://jvlr.semnan.ac.ir/article_987.html
19- Al-Ezzy, R.M., Al Anee, R.S.A., & Kathum, O.A. (2017). Hepatoprotective Effects of Achillea millefolium methanolic extract on carbon tetrachloride induced hepatotoxicity on albino male mice. International Journal of Advanced Research in Biological Sciences, 4(8), 98-109. Retrieved from https://ijarbs.com/pdfcopy/aug2017/ijarbs15.pdf
20- Yaeesh, S., Jamal, O., Khan, A., & Gilani, A.H. (2006). Studies on Hepatoprotective, Antispasmodic and Calcium Antagonist Activities of the Aqueous-methanol Extract of Achillea millefolium. Phytotherapy Research, 20, 546–551. Retrieved from https://pdfs.nutramedix.ec/Achillea%20millefolium%20%20-%20Hepatoprotective.pdf
21- Antihyperlipidemic Activity. ScienceDirect. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/topics/pharmacology-toxicology-and-pharmaceutical-science/antihyperlipidemic-activity
22- Raju, D., Chitra, V., Sri Hari Das, K., Silambu Janiki, P., & Shankari, M. (2009). Evaluation of Anti-asthmatic Activity of Aqueous Extract of Achillea mellifolium Linn Flowers. Archives of Applied Science Research, 1(2), 287-293. Retrieved from https://www.scholarsresearchlibrary.com/articles/evaluation-of-antiasthmatic-activity-of-aqueous-extract-of-achillea-mellifolium-linn-flowers.pdf
23- Arias-Durán, L., Estrada-Soto, S., Hernández-Morales, M., Chávez-Silva, F., Navarrete-Vázquez, G., León-Rivera, I., … Ibarra-Barajas, M. (2020). Tracheal relaxation through calcium channel blockade of Achillea millefolium hexanic extract and its main bioactive compounds. Journal of Ethnopharmacology, 253, 112643. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0378874119344319
24- Burk, D.R., Cichacz, Z.A., & Daskalova, S.M. (2010). Aqueous extract of Achillea millefolium L. (Asteraceae) inflorescences suppresses lipopolysaccharide-induced inflammatory responses in RAW 264.7 murine macrophages. Journal of Medicinal Plants Research, 4(3), 225-234. Retrieved from https://academicjournals.org/article/article1380379543_Burk%20et%20al.pdf
25- Assessment report on Achillea millefolium L., herba. (2020). European Medicines Agency. Retrieved from https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-report/final-assessment-report-achillea-millefolium-l-herba-revision-1_en.pdf
26- Benedek, B., Rothwangl-Wiltschnigg, K., Rozema, E., Gjoncaj, N., Reznicek, G., Jurenitsch, J., … Glasl, S. (2008). Yarrow (Achillea millefolium L. s.l.): Pharmaceutical quality of commercial samples. Pharmazie, 63(1), 23-26. Retrieved from https://www.ingentaconnect.com/content/govi/pharmaz/2008/00000063/00000001/art00005?crawler=true
27- Dias, M.I., Moralesc, P., Barreiraa, J.C.M., Oliveira, M., Sánchez-Matac, M.C., & Ferreira, I.C.F.R. (2015). Minerals and vitamin B9 in dried plants vs. infusions: assessing absorption dynamics of minerals by membrane dialysis tandem in vitro digestion. Food Bioscience. Retrieved from https://bibliotecadigital.ipb.pt/bitstream/10198/13331/3/306.pdf
28- PDR for herbal medicines. (2000). 2nd ed. Montvale, NJ: Medical Economics Company.
29- Facts and benefits of Yarrow. HealthBenefits, times.com. Retrieved from https://www.healthbenefitstimes.com/yarrow/
30- Khare CP, editor. Indian Herbal Remedies: Rational Western Therapy, Ayurvedic and Other Traditional Usage, Botany. Berlin (DE): Springer; 2004.
31- Yarrow. WebMD. Retrieved from https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-151/yarrow
32- Yarrow, Achillea millefolium; Milfoil. Mount Sinai. Retrieved from https://www.mountsinai.org/health-library/herb/yarrow#:~:text=Medications%20for%20high%20blood%20pressure,taken%20to%20lower%20blood%20pressure.
33- Staughton, J. (2020). 8 Surprising Benefits Of Yarrow (Achillea Millefolium). Organic Facts. Retrieved from https://www.organicfacts.net/yarrow-achillea.html
34- Dias, M.I., Barros, L., Dueñas, M., Pereira, E., Carvalho, A.N., Alves, R.C., … Ferreira, I.C.F.R. (2013). Chemical composition of wild and commercial Achillea millefolium L. and bioactivity of the methanolic extract, infusion and decoction. Food Chemistry, 141(4), 4152-60. Retrieved from https://bibliotecadigital.ipb.pt/bitstream/10198/8590/4/A.millefolium_FC_final.pdf
هشتگ
منابع
1- Lakshmi, T., Geetha, R.V., Roy, A., & Subramanian, A.K. (2011). Yarrow (Achillea millefolium Linn.) a herbal medicinal plant with broad therapeutic use - A review. International Journal of Pharmaceutical Sciences Review and Research, 9(2), 136-141. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/285763271_Yarrow_Achillea_millefolium_Linn_a_herbal_medicinal_plant_with_broad_therapeutic_use_-_A_review
2- Applequist, W.L., & Moerman, D.E. (2011). Yarrow (Achillea millefolium L.): A Neglected Panacea? A Review of Ethnobotany, Bioactivity, and Biomedical Research1. Economic Botany, 65(2), 209-225. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/226940149_Yarrow_Achillea_millefolium_L_A_Neglected_Panacea_A_Review_of_Ethnobotany_Bioactivity_and_Biomedical_Research1
3- Achillea millefolium. ScienceDirect. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/achillea-millefolium
4- Callan, N.W., Westcott, M.P., Miller, J.B., & and Wall-MacLane, S. Yarrow, Milfoil (Achillea millefolium L.). Retrieved from https://agresearch.montana.edu/warc/research_current/research_past/herbsandoils/yarrow.html
5- Justice, W.S. (2003). COMMON YARROW, Achillea millefollium L. USDA, NRCS, National Plant Data Center. Retrieved from https://plants.usda.gov/DocumentLibrary/factsheet/pdf/fs_acmi2.pdf
6- Gather, T., & Curriculum, G. Yarrow. Retrieved from https://assets.website-files.com/5a0ca7f60d22aa0001465874/5efe29e945308f48604187ec_Yarrow-TGG.pdf
7- Farokhfal, K.H., Fatehi, M., & Fatehi Hasanabad, Z. (2005). Cardiovascular effects of five native plants from southern of khorasan state. Zahedan Journal of Research in Medical Sciences (Tabib-E-Shargh), 7(1), 31-38. Retrieved from https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=42557
8- Khan, A., & and Gilani, A.H. (2011). Blood Pressure Lowering, Cardiovascular Inhibitory and Bronchodilatory Actions of Achillea millefolium. Phytotherapy Research, 25, 577–583. Retrieved from https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.1027.9259&rep=rep1&type=pdf
9- Souza, P., Crestani, S., Silva, R.C.V., Gasparotto, F., Kassuya, C.A.L., Silva-Santos, J.E., & Juniord, A.G. (2013). Involvement of bradykinin and prostaglandins in the diuretic effects of Achillea millefolium L. (Asteraceae). Journal of Ethnopharmacology, 149(1):157-161. Retrieved from https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23791807/
10- Tahseen, M.A., & Mishra, G. (2013). Ethnobotany and Diuretic Activity of Some Selected Indian Medicinal Plants: A Scientific Review. The Pharma Innovation – Journal, 2(3), 109-121. Retrieved from https://www.thepharmajournal.com/vol2Issue3/Issue_may_2013/8.pdf
11- Zangeneh, M.M. (2018). Hematoprotective and Nephroprotective Effects of Achillea millefolium Aqueous Extract in Diabetic Mice. Research Journal of Pharmacognosy (RJP), 5(3), 57-68. Retrieved from http://eprints.kums.ac.ir/5575/1/RJP_Volume%205_Issue%203_Pages%2057-68.pdf
12- Rezaei, S., Ashkar, F., Koohpeyma, F., Mahmoodi, M., Gholamalizadeh, M., Mazloom, Z., … Doae, S. (2020). Hydroalcoholic extract of Achillea millefolium improved blood glucose, liver enzymes and lipid profile compared to metformin in streptozotocin-induced diabetic rats. Lipids in Health and Disease, 19, 81. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7184710/
13- Pirzad Jahromi, G., Imani, E., Nasehi, M., Shahriari, A. (2019). Effect of Achillea millefolium aqueous extract on memory deficit and anxiety caused by stroke in ovariectomized rats. Journal of Herbmed Pharmacology, 8(2), 153-159. Retrieved from http://herbmedpharmacol.com/Article/jhp-6337
14- Baretta, I.P., Felizardo, R.A. Bimbato, V.F., Santos, M.G.J., AnchorKassuya, C.A.L., Junior, A.G. … Andreatini, R. (2012). Anxiolytic-like effects of acute and chronic treatment with Achillea millefolium L. extract. Journal of Ethnopharmacology, 140(1), 46-54. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0378874111008567
15- Kelber, O., Bauer, R., & Kubelka, W. (2018). Phytotherapy in Functional Gastrointestinal Disorders. Digestive Diseases, 1, 36-42. Retrieved from https://www.karger.com/Article/Pdf/485489
16- Saeidnia, S., Gohari, A.R., Mokhber-Dezfuli, N., & Kiuchi, F. (2011). A review on phytochemistry and medicinal properties of the genus Achillea. Daru, 19(3), 173–186. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3232110/
17- Rashidi, I., Taherimoghadam, M., Mozaffari, A.R. (2005). Study of anti-inflammatory and healing effects of Achillea millefolium in the treatment of indomethacin-induced gasthic ulcer in rat. Journal of Inflammatory Diseases, 8(4), 9-13. Retrieved from https://journal.qums.ac.ir/article-1-161-en.html
18- شالیزار جلالی، ع. (1391). اثر عصاره آبی گل گیاه بومادران بر روی تغییر سطح آنزیم های کبدی ناشی از تجویز داروی دوکسوروبیسین در موش های صحرایی. مجله تحقیقات آزمایشگاهی دامپزشکی، 4(1)، 113. قابل دسترس از: https://jvlr.semnan.ac.ir/article_987.html
19- Al-Ezzy, R.M., Al Anee, R.S.A., & Kathum, O.A. (2017). Hepatoprotective Effects of Achillea millefolium methanolic extract on carbon tetrachloride induced hepatotoxicity on albino male mice. International Journal of Advanced Research in Biological Sciences, 4(8), 98-109. Retrieved from https://ijarbs.com/pdfcopy/aug2017/ijarbs15.pdf
20- Yaeesh, S., Jamal, O., Khan, A., & Gilani, A.H. (2006). Studies on Hepatoprotective, Antispasmodic and Calcium Antagonist Activities of the Aqueous-methanol Extract of Achillea millefolium. Phytotherapy Research, 20, 546–551. Retrieved from https://pdfs.nutramedix.ec/Achillea%20millefolium%20%20-%20Hepatoprotective.pdf
21- Antihyperlipidemic Activity. ScienceDirect. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/topics/pharmacology-toxicology-and-pharmaceutical-science/antihyperlipidemic-activity
22- Raju, D., Chitra, V., Sri Hari Das, K., Silambu Janiki, P., & Shankari, M. (2009). Evaluation of Anti-asthmatic Activity of Aqueous Extract of Achillea mellifolium Linn Flowers. Archives of Applied Science Research, 1(2), 287-293. Retrieved from https://www.scholarsresearchlibrary.com/articles/evaluation-of-antiasthmatic-activity-of-aqueous-extract-of-achillea-mellifolium-linn-flowers.pdf
23- Arias-Durán, L., Estrada-Soto, S., Hernández-Morales, M., Chávez-Silva, F., Navarrete-Vázquez, G., León-Rivera, I., … Ibarra-Barajas, M. (2020). Tracheal relaxation through calcium channel blockade of Achillea millefolium hexanic extract and its main bioactive compounds. Journal of Ethnopharmacology, 253, 112643. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0378874119344319
24- Burk, D.R., Cichacz, Z.A., & Daskalova, S.M. (2010). Aqueous extract of Achillea millefolium L. (Asteraceae) inflorescences suppresses lipopolysaccharide-induced inflammatory responses in RAW 264.7 murine macrophages. Journal of Medicinal Plants Research, 4(3), 225-234. Retrieved from https://academicjournals.org/article/article1380379543_Burk%20et%20al.pdf
25- Assessment report on Achillea millefolium L., herba. (2020). European Medicines Agency. Retrieved from https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-report/final-assessment-report-achillea-millefolium-l-herba-revision-1_en.pdf
26- Benedek, B., Rothwangl-Wiltschnigg, K., Rozema, E., Gjoncaj, N., Reznicek, G., Jurenitsch, J., … Glasl, S. (2008). Yarrow (Achillea millefolium L. s.l.): Pharmaceutical quality of commercial samples. Pharmazie, 63(1), 23-26. Retrieved from https://www.ingentaconnect.com/content/govi/pharmaz/2008/00000063/00000001/art00005?crawler=true
27- Dias, M.I., Moralesc, P., Barreiraa, J.C.M., Oliveira, M., Sánchez-Matac, M.C., & Ferreira, I.C.F.R. (2015). Minerals and vitamin B9 in dried plants vs. infusions: assessing absorption dynamics of minerals by membrane dialysis tandem in vitro digestion. Food Bioscience. Retrieved from https://bibliotecadigital.ipb.pt/bitstream/10198/13331/3/306.pdf
28- PDR for herbal medicines. (2000). 2nd ed. Montvale, NJ: Medical Economics Company.
29- Facts and benefits of Yarrow. HealthBenefits, times.com. Retrieved from https://www.healthbenefitstimes.com/yarrow/
30- Khare CP, editor. Indian Herbal Remedies: Rational Western Therapy, Ayurvedic and Other Traditional Usage, Botany. Berlin (DE): Springer; 2004.
31- Yarrow. WebMD. Retrieved from https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-151/yarrow
32- Yarrow, Achillea millefolium; Milfoil. Mount Sinai. Retrieved from https://www.mountsinai.org/health-library/herb/yarrow#:~:text=Medications%20for%20high%20blood%20pressure,taken%20to%20lower%20blood%20pressure.
33- Staughton, J. (2020). 8 Surprising Benefits Of Yarrow (Achillea Millefolium). Organic Facts. Retrieved from https://www.organicfacts.net/yarrow-achillea.html
34- Dias, M.I., Barros, L., Dueñas, M., Pereira, E., Carvalho, A.N., Alves, R.C., … Ferreira, I.C.F.R. (2013). Chemical composition of wild and commercial Achillea millefolium L. and bioactivity of the methanolic extract, infusion and decoction. Food Chemistry, 141(4), 4152-60. Retrieved from https://bibliotecadigital.ipb.pt/bitstream/10198/8590/4/A.millefolium_FC_final.pdf