خار مریم: گیاهشناسی، خواص و توصیههای قبل از مصرف
نام تجاری گیاه:
Milk Thistle
نام علمی گیاه:
Silybum marianum (L.) Gaertn.
تاریخچه و گیاهشناسی:
خار مریم گیاهی یکساله یا دوساله است که تا ارتفاع 1.5 متر رشد میکند. خار مریم قبلا در خانواده Dipsacacaea، جنس Carduus طبقهبندی شده است. سیستم گیاهشناسی جدید آن را در خانواده Compositae طبقهبندی کرده است.
لبههای برگهای خار مریم مواج و خاردار است و برگها دارای رگههای سفید و به رنگ سبز براق هستند. گلهای آن لولهای و به رنگ قرمز- بنفش هستند. میوه (دانه، بذر) خار مریم تخم مرغی شکل، به رنگ قهوهای روشن- تیره با پوسته سخت است که توسط اجسام مویی شکل، سفید و ابریشمی محافظت میشوند. گلهای بنفش آن تا حدود 190 بذر دارد که بیشترین خواص دارویی را دارد. این بذرها حاوی سیلیمارین، ترکیبی مؤثر در عصاره خار مریم، هستند. ساقهی آن دارای برآمدگی و خار است.
خاستگاه اصلی خار مریم در منطقه مدیترانه است. خار مریم بومی اروپا، خاورمیانه، آفریقای شمالی و بخشهایی از مدیترانه است. بااینحال، در سراسر دنیا یافت میشود. بسیاری از باغبانان این گیاه را به دلیل سرعت رشد بالایش، یک علف هرز میدانند. عمدتاً در خاکهای صخرهای خشک کشورهای اروپایی، استرالیا، کانادا، چین، آمریکای شمالی و جنوبی به عنوان گیاه دارویی کشت میشود. میوه (بذر) خار مریم کمی پیش از رسیدن برداشت میشوند؛ در صورت رسیدن، دانهها از پوسته درمیآیند. در فرانسه، برگهای جوان، قسمت بالایی گلهای باز نشده و ریشه آن به عنوان یک خوراک لذیذ بسیار محبوبیت دارند.
دانستنی های کشاورزی
خواص خارمریم:
خواص خارمریم:
مواد موثره و ارزش تغذیه ای خارمریم
- ترکیبات فعال بذر خار مریم شامل سه فلاونولیگنان به نامهای سیلیبینین، سیلیکریستین و سیلیدیانین است که به مجموع آنها «سیلیمارین» گفته میشود. سیلیبینین فعالترین ترکیب بیولوژیکی است.
- همچنین بذر خار مریم حاوی ترکیبات فلاونولیگنانی دیگر (بتائین، آپی ژنین، سیلیبونول)، روغنهای ثابت (لینولئیک اسید، اولئیک اسید، پالمیتیک اسید)، پروتئین، توکوفرول، استرولها (کلسترول، کامپسترول، استیگما استرول، سیتوسترول)، اسیدهای چرب آزاد و موسیلاژ است.
میوه، ساقه و دانههای خار مریم ارزش دارویی دارند.
بخش گلدار آن مانند کنگرفرنگی (آرتیشو) خورده میشود. دانههای بو داده شده آن به عنوان جایگزین قهوه استفاده میشوند.
کمیته E آلمان مصرف داخلی فرآوردههای خام حاصل از میوه خار مریم را برای ناراحتیهای سوء هاضمه تصویب کرده است. فرمولاسیونهای خار مریم برای آسیب ناشی از سمیت کبدی و درمان حمایتی بیماری التهاب مزمن کبدی و سیروز کبدی تایید شدهاند. این فرمولاسیونها براساس حداقل70 -80 درصد سیلیمارین (ترکیب سه ماده سیلیبینین، سیلیدیانین و سیلیکریستین) استاندارد شده است.
گواهی استاندارد آلمان در مورد دمنوش بذر خار مریم، بر مصرف آن برای اختلالات گوارشی، بهویژه برای اختلالات عملکردی سیستمهای صفراوی تأکید دارد.
- دمنوش خار مریم: روزانه مصرف خوراکی 15-12 گرم دانهی پودر شده برای تهیه دمنوشها و سایر فرمولاسیونهای گیاهی توصیه میشود. این فرمولاسیونها معادل با دوز روزانه 400-200 میلیگرم سیلیمارین است که به صورت سیلیبینین محاسبه میشود.
- روغن خار مریم: روزانه یک تا دو قاشق چایخوری (5 تا 10 میلیلیتر) به صورت مستقیم و یا همراه با غذا، سالاد و نوشیدنی میل کنید.
-
در موارد اختلالات گوارش
جوشانده: حدود 3 گرم بذر خار مریم را در 150 میلیلیتر آب سرد بریزید؛ پس از به جوش آمدن آب، به مدت 30-20 دقیقه محلول را بجوشانید. از این جوشانده روزانه 3-4 مرتبه بنوشید.
دمنوش: 3.5 گرم بذر خار مریم را در 150 میلیلیتر آب جوش به مدت 15-10 دقیقه بخیسانید. از این دمنوش روزانه 4-3 مرتبه و نیم ساعت پیش از هر وعده غذایی بنوشید.
توجه: حلالیت سیلیمارین در آب کم است. براساس آنالیزها دمنوش دانهی خار مریم حاوی حدود 10 درصد از این ترکیب است. بنابراین، به منظور برخورداری از فواید آن برای کبد، عصاره تغلیظ شده خار مریم مثل روغن خار مریم توصیه میشود.
1 تا 2 ساعت قبل یا بعد از غذا.
عوارض جانبی و واکنش های حساسیت زا
مصرف خوراکی
مصرف خوراکی عصاره خار مریم در بیشتر بزرگسالان احتمالا ایمن است. در برخی افراد، مصرف عصاره خار مریم میتواند باعث اسهال، حالت تهوع، گاز روده، حس پری یا درد رودهای، کاهش اشتها و احتمالا سردرد شود.
* استفاده مستقیم عصاره خار مریم بر روی پوست برای مدت کوتاه، احتمالا ایمن است.
بارداری و شیردهی
در حال حاضر اطلاعات معتبر و کافی درباره ایمنی مصرف خار مریم در دوران بارداری یا شیردهی وجود ندارد. از مصرف خار مریم در این دوران پرهیز شود.
دیابت
ترکیبات شیمیایی خاص موجود در خار مریم ممکن است قند خون را در افراد دیابتی پایین بیاورد. ممکن است لازم باشد تا دوز مصرف آن مطابق با داروهای دیابتی تنظیم شود.
شرایط حساس به هورمون مانند سرطان سینه، سرطان رحم، سرطان تخمدان، اندومتریوز یا فیبروئیدهای رحم
عصارههای خار مریم ممکن است مانند استروژن عمل کنند. اگر در شرایطی هستید که در صورت مواجه با استروژن بدتر میشود، از انواع عصارههای خار مریم استفاده نکنید.
حساسیت به راگوید یا گیاهان مرتبط
ممکن است خار مریم باعث واکنش آلرژیک در افراد حساس به گیاهان خانواده کاسنیان یا مرکبان (Asteraceae/Compositae)، شود. اعضای این خانواده شامل راگوید، گلهای داوودی، گلهای همیشهبهار، گل های مینا و بسیاری دیگر از گیاهان هستند. درصورت حساسیت، قبل از مصرف خار مریم، با پزشکتان مشورت کنید.
واکنش های حساسیت زا
به طور کلی، هر فرد ممکن است نسبت به گیاهان و ادویه های خاصی حساسیت داشته باشد که این حساسیت باید در درجه اول توسط خود فرد و در درجه دوم توسط پزشک تشخیص داده شود. البته این واکنشهای آلرژیک عوارض جانبی مزمن یا حاد ایجاد نمیکنند و بعد از شناسایی گیاه حساسیتزا و قطع مصرف آن، عوارض ناشی از آلرژی برطرف خواهد شد.
هیچ شرکت یا هیچ محصولی نمیتواند از واکنش های آلرژیک بدن های مختلف از پیش آگاهی داشته باشد. ناسازگاری بدن با یک یا چند گیاه خاص هر چند به ندرت پیش میآید اما به هر حال ممکن است مصرف کنندگانی با آن مواجه شوند.
تداخل دارویی
مصرف خار مریم همراه با برخی از داروهایی که توسط کبد تجزیه میشوند، میتواند اثرات و عوارض جانبی برخی از داروها را افزایش دهد. در صورتی که از این قبیل داروها مصرف میکنید، با پزشکتان در مورد مصرف خار مریم مشورت کنید. برخی از داروهایی که از طریق کبد تجزیه میشوند عبارتند از: آمیتریپتیلین، دیازپام (والیوم)، زیلوتون، سلکوکسیب (سلبرکس )، دیکلوفناک (وُلتارِن)، فلوواستاتین (لِسکول)، گلیپیزید (گلوکوترول)، ایبوپروفن (اَدویل، موترین)، ایربسارتان (آواپرو)، لوزارتان (کوزار)، فِنیتوئین (دیلانتین)، پیروکسیکام (فِلدن)، تاموکسیفن (نولوادِکس)، تولبوتامید، تُرسِماید (دِمادِکس) و وارفارین (کومادین).
بدن برای دفع برخی داروها آن ها را تجزیه میکند. کبد به تجزیه این داروها کمک میکند. مصرف خار مریم ممکن است بر میزان تجزیه کبدی داروها اثر بگذارد. این موضوع میتواند کیفیت عملکرد برخی از این داروها را افزایش یا کاهش دهد. برخی از داروهایی که به این طریق متابولیزه میشوند عبارتند از: استامینوفن، آتورواستاتین (لیپیتور)، دیازپام (والیوم)، دیگوکسین، انتاکاپون (کومتان)، استروژن، ایرینوتکان (کَمپتوسار)، لاموتریژین (لامیکتال)، لورازپام (آتیوان)، لواستاتین (مواکور)، مپروبامات، مورفین، اگزازپام.
ممکن است خار مریم هورمونها را در بدن کاهش دهد. ممکن است خار مریم به بدن در تجزیه قرصهای استروژن، به منظور دفع آنها، کمک کند. مصرف خار مریم همراه با استروژنها ممکن است اثربخشی قرصهای استروژن را کاهش دهد. خار مریم حاوی ترکیب شیمیایی " سیلیمارین" است که به بدن در تجزیه استروژنها کمک میکند. برخی از قرصهای استروژن عبارتند از: استروژن کونژوگه (پرمارین)، اتینیل استرادیول و استرادیول.
بهطور تئوری، خار مریم ممکن است سطوح برخی داروهای مورد استفاده برای کاهش کلسترول را تغییر دهد. این موضوع میتواند کیفیت عملکرد برخی از این داروها را افزایش یا کاهش دهد. برخی داروهای مورد استفاده برای کاهش کلسترول خون (ستاتینها) عبارتند از: آتورواستاتین (لیپیتور)، فلوواستاتین (لسکول)، لوواستاتین (مواکور)، پراواستاتین (پراواکول) و روزاواستاتین (کرستور).
کاربرد در طب قدیم
1- خار مریم به صورت دارویی از قرن 4 پیش از میلاد مسیح استفاده شده است. سابقه مصرف خار مریم در درمان بیماریهای کبد به دهه 1700 مربوط میشود و مصرف آن برای درمان کبد را میتوان از منابع یونانی برداشت کرد.
2- نیکولاس کالپپر - گیاهشناس انگلیسی قرن 17- در نوشتههای خود ذکر کرده است که خار مریم در درمان زردی (یرقان) و انسداد کبد و طحال مفید است.
3- سیستم درمانی Eclectic (سیستم درمانی براساس انتخاب روش برتر در میان سایر روشهای موجود)، در قرن 19 و 20، خار مریم را برای درمان رگهای واریسی، سختیهای مربوط به قاعدگی و احتقان کبد، طحال و کلیه استفاده کرد.
4- در طب هموپاتی، تنتوری (عصاره آبی- الکلی به نسبت 25:75) از دانههای خار مریم برای درمان اختلالات کبد، یرقان، سنگ کیسه صفرا، التهاب صفاق، خونریزی، انواع برونشیت و رگهای واریسی استفاده شده است.
5- در قرن شانزدهم میلادی، مدت کوتاهی پس از جنگها، از خار مریم برای کمک به درمان افسردگی و سختی عاطفی (Emotional Distress) استفاده میکردند. اروپاییان مصرف خار مریم را با همین هدف ادامه دادند.
6- در دهه 1800 میلادی (اوایل قرن 18 میلادی)، مردم از خار مریم برای بیماریهای دیگری مانند قاعدگی نامنظم، رگهای واریسی، مشکلات کلیه، کبد و طحال استفاده میکردند. امروزه نیز خار مریم به عنوان درمانی مؤثر بر این بیماریها استفاده میشود.
دیوسکوریدس -پزشک ارتش روم- از خار مریم برای درمان مار گزیدگی استفاده میکرد. دانههای خار مریم توسط ساکسونها به عنوان روشی برای درمان بیماریهای عفونی ناشی از گزش حیوان هار، که امروزه به عنوان بیماری آبگریزی (hydrophobia، ترس از آب به عنوان علامتی از بیماری هاری) شناخته میشود، استفاده میشود.
7- دانههای خار مریم حاوی ترکیب فعالی است که اثر ویژهای بر کبد دارد. Rademache- پزشک آلمانی قرن نوزدهم- تنتوری از دانههای آن را به بیمارانش تجویز میکرد. به دلیل اثر موفقیتآمیز آن، این تنتور امروزه نیز با عنوان (Tinctura Cardui Mariae Rademacher) در فهرست فارماکوپه وجود دارد.
8- در طب سنتی چینی خار مریم برای رفع حرارت و دفع سموم بدن استفاده میشود.
-
Huseini, H.F., Larijani, B., Heshmat, R., Fakhrzadeh, H., Radjabipour, B., Toliat, T., & Raza, M. (2006). The Efficacy of Silybum marianum (L.) Gaertn. (silymarin) in the Treatment of Type II Diabetes: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled, Clinical Trial. Phytotherapy Research, 20(12), 1036-1039. Retrieved from https://www.semanticscholar.org/paper/The-efficacy-of-Silybum-marianum-(L.)-Gaertn.-in-of-Huseini-Larijani/698ba8fcc69dd5c717c0e48d2820ddbae5bd980d
-
Capasso, R., Aviello, G., Capasso, F., Savino, F., A.Izzo, A., Lembo, F., & Borrelli, F. (2009). Silymarin BIO-C®, an extract from Silybum marianumfruits, induces hyperprolactinemia in intact female rats. Phytomedicine, 16(9), 839-844. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0944711309000427
-
Sayyah, M., Boostani, H., Pakseresht, S., & Malayeri, A. (2010). Comparison of Silybum marianum (L.) Gaertn. with fluoxetine in the treatment of obsessive-compulsive disorder. Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry, 34(2), 362-365. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0278584609004278
-
Palasciano, G., Portincasa, P., Palmieri, V., Ciani, D., Vendemiale, G., & Altomare, E. (1994). The effect of silymarin on plasma levels of malon-dialdehyde in patients receiving long-term treatment with psychotropic drugs. Current Therapeutic Research, 55(5), 537-545. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0011393X05801845
-
Mulrow, C., Lawrence, V., Jacobs, B., Dennehy, C., Sapp, J., Ramirez, G., … & Flora, K. (2000). Milk thistle: effects on liver disease and cirrhosis and clinical adverse effects. Evidence report/technology assessment (Summary), (21), 1-3. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK33277/
-
Bhattacharya, S. (2011). Properties of Milk Thistle Seeds: An Overview. Journal of Advanced Pharmacy Education & Research, 1, 69-79. Retrieved from http://doc.sciencenet.cn/upload/file/20134129212646.pdf
-
Hajighasemlou, S., Farajollahi, M., Alebouyeh, M., Rastegar, H., Taghizadeh Manzari, M., Mirmoghtadaei, M., … & Gharibzadeh, S. (2014). Study of the Effect of Silymarin on Viability of Breast Cancer Cell Lines. Advances in Breast Cancer Research, 3, 100-105. Retrieved from https://file.scirp.org/pdf/ABCR_2014072114590348.pdf
-
H.Sherif, N., M.Hawas, A., E.Abdallah, W., A.Saleh, I., A.SHAMS, K., & M.Hammouda, F. (2017). Potential Role of Milk Thistle Seed and Its Oil Extracts against Heart and Brain Injuries Induced by γ-Radiation Exposure. International Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences, 9(7), 52-58. Retrieved from
-
Karimi, G., Vahabzadeh, M., Lari, P., Rashedinia, M., & Moshiri, M. (2011). “Silymarin”, a Promising Pharmacological Agent for Treatment of Diseases. Iranian Journal of Basic Medical Sciences, 14(4), 308-317. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3586829/
-
Dauda Usman, J., A.A, F., Kester, N. (2015). Effects of Silymarin on Reproductive Variables in Male Wistar Rats with Carbon Tetrachloride (Ccl4) - Induced Liver Fibrosis. The American Journal of Innovative Research and Applied Sciences, 213-221. Retrieved from
-
Crocenzi, F.A., Pellegrino, J.M., Sánchez Pozzi, E.J., Mottino, A.D., Garay, E.A., & Roma, M.G.(2000). Effect of Silymarin on Biliary Bile Salt Secretion in the Rat. Biochemical Pharmacology, 59(8), 1015-22. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10692567
-
(T.McCorrie, J). THE BENEFITS OF THE USE OF MILK THISTLE IN HERBAL PREPARATIONS. MILK THISTLE. Retrieved from http://www.herballegacy.com/McCorrie_History.html
-
Silybum marianum (L.) GAERT. Milk Thistle. Avogel plant encyclopaedia. Retrieved from https://www.avogel.ch/en/plant-encyclopaedia/silybum_marianum.php
-
Milk Thistle History. Milk thistle resource. Retrieved from http://www.milkthistleresource.com/milk-thistle-history/
-
Digestion Relief Milk Thistle Capsules Milk Thistle standardised fruit extract. Retrieved from https://www.boots.com/wcsstore/ExtendedSitesCatalogAssetStore/Attachment/Product_PatientLeaflets/10128048%20Milk%20Thistle%20PIL.pdf
- Herbal Medicine: Expanded, Commission E,Milk Thistle fruit. AMERICAN BOTANICAL COUNCIL. Retrieved from http://cms.herbalgram.org/expandedE/MilkThistlefruit.html?ts=1531040555&signature=250ef17912de4689b209f21efc832eb4
-
MILK THISTLE. WebMD. Retrieved from https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-138/milk-thistle
-
(2018, June 7). Milk Thistle. Drugs.com, Know more. Be sure. Retrieved from https://www.drugs.com/npc/milk-thistle.html
هشتگ
منابع
-
Huseini, H.F., Larijani, B., Heshmat, R., Fakhrzadeh, H., Radjabipour, B., Toliat, T., & Raza, M. (2006). The Efficacy of Silybum marianum (L.) Gaertn. (silymarin) in the Treatment of Type II Diabetes: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled, Clinical Trial. Phytotherapy Research, 20(12), 1036-1039. Retrieved from https://www.semanticscholar.org/paper/The-efficacy-of-Silybum-marianum-(L.)-Gaertn.-in-of-Huseini-Larijani/698ba8fcc69dd5c717c0e48d2820ddbae5bd980d
-
Capasso, R., Aviello, G., Capasso, F., Savino, F., A.Izzo, A., Lembo, F., & Borrelli, F. (2009). Silymarin BIO-C®, an extract from Silybum marianumfruits, induces hyperprolactinemia in intact female rats. Phytomedicine, 16(9), 839-844. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0944711309000427
-
Sayyah, M., Boostani, H., Pakseresht, S., & Malayeri, A. (2010). Comparison of Silybum marianum (L.) Gaertn. with fluoxetine in the treatment of obsessive-compulsive disorder. Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry, 34(2), 362-365. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0278584609004278
-
Palasciano, G., Portincasa, P., Palmieri, V., Ciani, D., Vendemiale, G., & Altomare, E. (1994). The effect of silymarin on plasma levels of malon-dialdehyde in patients receiving long-term treatment with psychotropic drugs. Current Therapeutic Research, 55(5), 537-545. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0011393X05801845
-
Mulrow, C., Lawrence, V., Jacobs, B., Dennehy, C., Sapp, J., Ramirez, G., … & Flora, K. (2000). Milk thistle: effects on liver disease and cirrhosis and clinical adverse effects. Evidence report/technology assessment (Summary), (21), 1-3. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK33277/
-
Bhattacharya, S. (2011). Properties of Milk Thistle Seeds: An Overview. Journal of Advanced Pharmacy Education & Research, 1, 69-79. Retrieved from http://doc.sciencenet.cn/upload/file/20134129212646.pdf
-
Hajighasemlou, S., Farajollahi, M., Alebouyeh, M., Rastegar, H., Taghizadeh Manzari, M., Mirmoghtadaei, M., … & Gharibzadeh, S. (2014). Study of the Effect of Silymarin on Viability of Breast Cancer Cell Lines. Advances in Breast Cancer Research, 3, 100-105. Retrieved from https://file.scirp.org/pdf/ABCR_2014072114590348.pdf
-
H.Sherif, N., M.Hawas, A., E.Abdallah, W., A.Saleh, I., A.SHAMS, K., & M.Hammouda, F. (2017). Potential Role of Milk Thistle Seed and Its Oil Extracts against Heart and Brain Injuries Induced by γ-Radiation Exposure. International Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences, 9(7), 52-58. Retrieved from
-
Karimi, G., Vahabzadeh, M., Lari, P., Rashedinia, M., & Moshiri, M. (2011). “Silymarin”, a Promising Pharmacological Agent for Treatment of Diseases. Iranian Journal of Basic Medical Sciences, 14(4), 308-317. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3586829/
-
Dauda Usman, J., A.A, F., Kester, N. (2015). Effects of Silymarin on Reproductive Variables in Male Wistar Rats with Carbon Tetrachloride (Ccl4) - Induced Liver Fibrosis. The American Journal of Innovative Research and Applied Sciences, 213-221. Retrieved from
-
Crocenzi, F.A., Pellegrino, J.M., Sánchez Pozzi, E.J., Mottino, A.D., Garay, E.A., & Roma, M.G.(2000). Effect of Silymarin on Biliary Bile Salt Secretion in the Rat. Biochemical Pharmacology, 59(8), 1015-22. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10692567
-
(T.McCorrie, J). THE BENEFITS OF THE USE OF MILK THISTLE IN HERBAL PREPARATIONS. MILK THISTLE. Retrieved from http://www.herballegacy.com/McCorrie_History.html
-
Silybum marianum (L.) GAERT. Milk Thistle. Avogel plant encyclopaedia. Retrieved from https://www.avogel.ch/en/plant-encyclopaedia/silybum_marianum.php
-
Milk Thistle History. Milk thistle resource. Retrieved from http://www.milkthistleresource.com/milk-thistle-history/
-
Digestion Relief Milk Thistle Capsules Milk Thistle standardised fruit extract. Retrieved from https://www.boots.com/wcsstore/ExtendedSitesCatalogAssetStore/Attachment/Product_PatientLeaflets/10128048%20Milk%20Thistle%20PIL.pdf
- Herbal Medicine: Expanded, Commission E,Milk Thistle fruit. AMERICAN BOTANICAL COUNCIL. Retrieved from http://cms.herbalgram.org/expandedE/MilkThistlefruit.html?ts=1531040555&signature=250ef17912de4689b209f21efc832eb4
-
MILK THISTLE. WebMD. Retrieved from https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-138/milk-thistle
-
(2018, June 7). Milk Thistle. Drugs.com, Know more. Be sure. Retrieved from https://www.drugs.com/npc/milk-thistle.html